H σύγκρουση απομακρύνθηκε, αλλά δεν αποφεύχθηκε

ANAΛYΣH

Tου MIXAΛH MΟPΩNH

Η διάσκεψη της Νίκαιας σε τίποτε δεν διέφερε τελικά από τις προηγούμενες. Βεβαίως, οι αντιπαραθέσεις, οι αντιθέσεις, οι απειλές και οι εκβιασμοί ήταν πιο έντονοι, λόγω της κρισιμότητας των αποφάσεων. Γι' αυτό, και με την υπερβολή που μας διακρίνει, φτάσαμε στο σημείο στη χώρα μας να διαπιστώνουμε ότι επέρχεται η καταστροφή για τους μικρούς και θυμηθήκαμε το περιβόητο διευθυντήριο των Βρυξελλών του Α. Παπανδρέου. Ξεχνώντας προφανώς ότι το οικοδόμημα της Ευρώπης βααίζεται στο συμβιβασμό. Στην προκειμένη περίπτωση, στο μεγάλο συμβιβασμό της Νίκαιας, που δεν είναι τόσο τολμηρός όσο τον ήθελε η πλειονότητα των χωρών, αλλά ικανός να ανοίξει την πόρτα της Ενωσης στις υποψήφιες χώρες, εκτός της Τουρκίας, για την οποία δεν ελήφθη καμία πρόνοια. Σ' έναν συμβιβασμό που θα μπορούσε μάλιστα να αποδειχθεί ιστορικός, αν οι λαοί και οι χώρες-μέλη προετοιμαστούν κατάλληλα για τη νέα διάσκεψη του 2004, αν η σχετική απόφαση δεν αποδειχθεί κενή περιεχομένου. Αλλά γι' αυτό η ευθύνη πέφτει στους ηγέτες, οι οποίοι σε καμία περίπτωση δεν έδειξαν πρόθυμοι στη Νίκαια να προτάξουν το ευρωπαϊκό όραμα έναντι του στενά εθνικού συμφέροντος.

Στο πνεύμα αυτό θα πρέπει να δει κάποιος και τις αποφάσεις της διάσκεψης της Νίκαιας, αντικειμενικός στόχος της οποίας ήταν η ευελιξία υπό διττή μορφή, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τη διεύρυνσή της. Αφ' ενός, διευκόλυνσης της λειτουργίας της Ενωσης με τη λήψη αποφάσεων ευκολότερα και αφ' ετέρου, της δυνατότητας όσων χωρών το επιθυμούν να προχωρούν γρηγορότερα από τις υπόλοιπες σε διάφορους τομείς. Από την τελική κατάληξη της διάσκεψης για το θέμα της αναστάθμισης ψήφου, που θα διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων, κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνεται η εντύπωση ότι οι μεγάλες χώρες βγήκαν κερδισμένες και οι μικρές χαμένες. Ναι μεν οι μεγάλες χώρες τριπλασίασαν τις ψήφους τους στο συμβούλιο από 10 σε 29, αλλά καθίσταται ακόμη πιο δύσκολο να επιβάλλουν τις απόψεις τους με την έγκριση αποφάσεων, αφού θα τεθεί σε εφαρμογή σύστημα τριπλής ψηφοφορίας. Η όποια απόφαση θα πρέπει να εγκρίνεται πλέον με πλειοψηφία που εκπροσωπεί το 73,6% των ψήφων έναντι 71,6 που ισχύει σήμερα, να εγκρίνεται από το 51% των χωρών-μελών και να εκπροσωπεί το 62% του πληθυσμού της Ενωσης. Αντιθέτως, με μια πρώτη ματιά φαίνεται ότι οι μεγάλοι θα μπορούν να μπλοκάρουν τη λήψη αποφάσεων, δεδομένου ότι το ποσοστό για μια τέτοια ενέργεια μειώνεται από 41,5% στο 26,45. Με τη διαφορά βέβαια ότι για να μπλοκαριστεί μια απόφαση δεν είναι αρκετή η συμμαχία τριών μεγάλων χωρών, όπως σήμερα, αλλά απαιτείται και η συναίνεση τουλάχιστον μιας μικρής χώρας, πράγμα ευκολότερο μετάξύ των 27 μελλοντικών χωρών έναντι 15 σήμερα.

Οι μεγάλες χώρες θα μπορούν βέβαια να διατείνονται ότι έδειξαν πνεύμα συνεργασίας, αποδεχόμενες τη μείωση των επιτρόπων τους σε έναν από δύο, αν και οι υπόλοιπες χώρες θα πρέπει να δεχθούν μελλοντικά την εκ περιτροπής εκπροσώπησή τους στην επιτροπή, τα μέλη της οποίας πάντως ορκίζονται να προωθούν τα συμφέροντα της Ενωσης και όχι των χωρών τους. Η μόνη κερδισμένη, σύμφωνα με μπακαλίστικους λογαριασμούς, που δεν δίνουν σωστή εικόνα των πραγμάτων, είναι η Γερμανία, η οποία ναι μεν δεν πέτυχε να αυξήσει το ειδικό βάρος της με την αναστάθμιση ψήφου, κατάφερε δε να ληφθεί υπόψη το πληθυσμιακό βάρος της και διατήρησε τον ίδιο αριθμό ευρωβουλευτών μετά το 2005, ενώ μειώνεται όλων των άλλων χωρών. Προς μεγάλη ικανοποίηση της Γαλλίας, η οποία καχύποπτη έναντι του Βερολίνου, ήθελε να διατηρήσει τη μεταξύ τους ισορροπία. Με τη διαφορά ότι με την αποδοχή της γερμανοϊταλικής πρότασης, για νέα διακυβερνητική διάσκεψη το 2004, τίθεται πλέον το ακανθώδες θέμα της μελλοντικής μορφής τής Ευρώπης.

Αυτό που θα μπορούν να διαμορφώνουν σταδιακά όσες χώρες το επιθυμούν, προχωρώντας σε ενισχυμένη συνεργασία στους τομείς που συμφωνούν. Οι τελικές αποφάσεις όμως θα ληφθούν στη νέα διακυβερνητική. Σύμφωνα με τα όσα προγραμματίζονται τότε, θα πρέπει να ξεκαθαρισθούν οι αρμοδιότητες των εθνικών κυβερνήσεων και της Ενωσης, των εθνικών κοινοβουλίων και του Eυρωκοινοβουλίου, το τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα και η ενσωμάτωση ή όχι της Xάρτας κοινωνικών δικαιωμάτων στις θεμελιώδεις αρχές της Ευρώπης.

Με τον τρόπο αυτό θα προσδιοριστεί σε μεγάλο βαθμό αν η Ευρώπη θα βαδίσει προς την ομοσπονδία, όπως επιδιώκει το Βερολίνο, ή στην ενίσχυση της διακυβερνητικής συνεργασίας που επιθυμεί το Παρίσι. Γι' αυτό και η γαλλογερμανική σύγκρουση που απεφεύχθη στη Νίκαια, είναι δυνατό να αναζωπυρωθεί με μεγαλύτερη ένταση στο μέλλον. Οπως και το θέμα των ευρωαμερικανικών σχέσεων, οι οποίες προφυλάχθηκαν στη Νίκαια χάρη στη βρετανική εμμονή να εξεραιθεί από την ενισχυμένη συνεργασία η πολιτική άμυνας και ασφάλειας, προκειμένου να αποσοβηθεί κάθε ενδεχόμενο μείωσης του ρόλου τού ΝΑΤΟ. Μόνο που το θεμελιώδες θέμα της μορφής της Ευρώπης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με παζάρια όπως αυτά της Νίκαιας. Απαιτείται μεγάλη και προσεκτική προετοιμασία, από σήμερα κιόλας, από τις κυβερνήσεις με τη συμμετοχή των λαών, οι οποίοι όπως και οι πολιτικοί, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η ιδέα της Ευρώπης δεν σταματά στους αριθμούς και τα χρήματα. Διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος να βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων.