Η ιστορία από εκεί και πέρα θυμίζει πολλές ανάλογες περιπτώσεις: το Κέντρο Μάρθα Γκράχαμ (δηλαδή το κύριο συγκρότημα, ένα ακόμα συγκρότημα αποτελούμενο από πολύ νέους χορευτές και, βέβαια, η Σχολή) άρχισε να πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, ώσπου την περασμένη άνοιξη «ανέστειλε προσωρινώς» τη λειτουργία του, λόγω των συσσωρευμένων χρεών. Λίγους μήνες αργότερα, η Πολιτεία της Νέας Υόρκης, θεωρώντας ότι δεν είναι σωστό να επιτρέψει ένα τόσο άδοξο τέλος στο παλαιότερο συγκρότημα χορού της Αμερικής, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να δωρίσει στο Κέντρο το απαιτούμενο για την επαναλειτουργία του, ποσό...

Θα περίμενε λοιπόν κανείς πως η 10η επέτειος από το θάνατο της Γκράχαμ θα σηματοδοτούσε ένα νέο, ελπιδοφόρο ξεκίνημα για το συγκρότημά της. Φευ. Οσοι σκέφτονταν έτσι, υπολόγιζαν χωρίς τον... ξενοδόχο. Ο κ. Πρότας, εν προκειμένω, λίγες ημέρες μετά τη δημοσιοποίηση της δωρεάς, ανακοίνωσε μέσω δελτίου Τύπου ότι ως νόμιμος κληρονόμος των πνευματικών της δικαιωμάτων, πρόκειται να ανοίξει μια Σχολή με την επωνυμία Μάρθα Γκράχαμ και ότι «ελπίζει πως το πρώην Κέντρο Μάρθα Γκράχαμ θα προσφέρει τα χρήματα της δωρεάς για την επίτευξη αυτού του σχεδίου»! Το διοικητικό συμβούλιο του Κέντρου δεν έχει άλλωστε κι άλλη επιλογή, αφού, όπως διευκρινίζει στο περιοδικό «The New Yorker» ο δικηγόρος τού Πρότας: «η επαναλειτουργία του Κέντρου και η χρήση της επωνυμίας "Μάρθα Γκράχαμ" θα χρειάζονταν την άδεια του κ. Πρότας». Και προσθέτει: «Οσοι αντιπαθούν τον πελάτη μου ή θεωρούν πως ξέρουν καλύτερα πώς να διαχειριστούν ή πώς να παρουσιάσουν τα έργα της Γκράχαμ, δεν σέβονται την επιθυμία της ιδίας».

«Εάν νοιαζόταν για εμάς και για το έργο της, δεν θα άφηνε τα μπαλέτα σε κάποιον που δεν έχει καμιά σχέση με το χορό», σχολιάζει η Λίντα Χόουντς, επί πολλά χρόνια μία από τις κορυφαίες χορεύτριες του συγκροτήματος της Γκράχαμ.

Η ίδια λέει, μάλιστα, πως μαζί με άλλους δύο από τους παλαιότερους συνεργάτες της Γκράχαμ την επισκέφτηκαν στο νοσοκομείο κατόπιν δικής της επιθυμίας, λίγο προτού πεθάνει. «Αυτό δεν είναι ό,τι ακριβώς θα ήθελα, αλλά, πρέπει να σας πω, ότι τα αφήνω όλα στον Ρον. Ξέρω ότι κάνω λάθος. Θέλω όμως να τον βοηθήσετε όλοι». Σήμερα κανείς από τους τρεις έμπιστους χορευτές της δεν συμμετέχει σε ό,τι έχει απομείνει από το Κέντρο...

Υπάρχουν, βέβαια, και άλλοι που καταλαβαίνουν την «αδυναμία» της Γκράχαμ. Η ίδια και ο Πρότας γνωρίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του '60, όταν εκείνος άρχισε να την επισκέπτεται όλο και συχνότερα, με σκοπό τη δημιουργία ενός φωτογραφικού άλμπουμ. Τον πρώτο καιρό εκείνη τον απεχθανόταν. Μετά όμως αρρώστησε σοβαρά από κίρρωση του ήπατος και κόντεψε να πεθάνει. Αναγκάστηκε, λοιπόν, να απόσχει από κάθε δραστηριότητα τη διετία 1970-72. Ολο αυτό το διάστημα ο Πρότας στάθηκε δίπλα της. «Μου έσωσε τη ζωή», συνήθιζε να λέει η ίδια...

Από εκεί και πέρα η παρουσία του τής έγινε απαραίτητη. Το 1982 μάλιστα, κάνοντάς τον βοηθό καλλιτεχνικού διευθυντή στο μπαλέτο της, του παρέδωσε και επισήμως την ευθύνη καθηκόντων που εκείνος, ούτως ή άλλως, ασκούσε. Οι περισσότεροι από τους παλιούς της συνεργάτες λένε πως αυτή ήταν η αρχή του τέλους για το συγκρότημα, καθώς εκείνος, ασκώντας όλο και μεγαλύτερη επιρροή επάνω της, άρχισε να 'χει άποψη για τους χορευτές, να τους μιλάει αυταρχικά, να αποφασίζει για όλα, να ρυθμίζει το πρόγραμμα των περιοδειών, να ζητεί την τελευταία στιγμή από τους ξένους μάνατζερ περισσότερα λεφτά, απειλώντας διαφορετικά με ματαίωση των παραστάσεων...

Ο Πρότας δηλώνει πως ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να συνέλθει από το θάνατο της Γκράχαμ, την απώλεια «μιας γυναίκας που την είχα σαν μητέρα», και απαντά πως όλα τα άλλα δεν είναι παρά κακοήθειες όσων ζήλευαν τη σχέση τους: «Ολοι ήθελαν να έχουν μαζί της την κοντινή σχέση που είχα εγώ. Δεν τους το επέτρεψε... Εγώ; Οφείλω να την προστατέψω. Μου άφησε το όνομά της και οτιδήποτε είχε κάποια αξία στη ζωή της, και πριν με εκπαίδευσε όλα αυτά να τα προσταστεύσω μέχρι τέλους. Αυτή ήταν η επιθυμία της...».

Η επιθυμία της δεν ήταν ασφαλώς να χαθεί ό,τι δημιούργησε. Αλλά, πάλι, εκείνοι που ήξεραν καλά τον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα της Γκράχαμ λένε πως «αν βλέπει από κάπου όλη αυτή την κατάσταση θα... χαμογελά με το χάος που έχει δημιουργήσει»!

EΠIMEΛEIA: N. XATZ.