Tου ΓIΩPΓΟY KAPEΛIA

Το δράμα του Παντελή Σφηνιά καταδεικνύει, για άλλη μια φορά, ότι η απόσταση από την κορυφή της επιτυχίας ώς την τραγωδία είναι ελάχιστη. Ισως ουδέποτε γίνει γνωστό ποιο ήταν το αποφασιστικό στοιχείο που οδήγησε στην κορύφωση της τραγωδίας. Και κατά τούτο δεν έχει κανένα νόημα η απάντηση στο ερώτημα αν η αυτοκτονία του ήταν πράξη «ευαισθησίας» ή «αδυναμίας». Αλλωστε, ο σεβασμός της τελευταίας επιλογής οποιουδήποτε ανθρώπου πρέπει να είναι απόλυτος, τουλάχιστον μέχρις ότου μιλήσουν έγκυρα η δικαιοσύνη και η επιστήμη. Αν κι αυτό γίνει ποτέ...

Η περίπτωση Σφηνιά όμως θέτει, για άλλη μια φορά, κατά δραματικό τρόπο ορισμένα ερωτήματα για τον τρόπο που αποφασίζει η κυβέρνηση, που αντιπολιτεύεται η αντιπολίτευση, που ενεργούν εμπλεκόμενοι σε μια δικαστική διαδικασία, που συμπεριφέρονται τα μέσα ενημέρωσης. Για το μπλέξιμο εν τέλει ρόλων και αρμοδιοτήτων, που οδηγεί σε μια απίστευτη σύγχυση με χαρακτηριστικά την υπερβολή, την αμετροέπεια, την έλλειψη κάθε ευθύνης υπό την πίεση μιας αδηφάγου κοινής γνώμης που απαιτεί αποκεφαλισμούς εδώ και τώρα, που «θρηνεί» για τους 80 πνιγμένους του «Σαμίνα», που έχει, ταυτόχρονα, το μάτι στραμμένο στις τιμές των μετοχών και τώρα «σοκάρεται» από την αυτοκτονία του Σφηνιά, ίσως και να τον «δικαιώνει».

Δεν πρόλαβε να πέσει στο κενό ο Σφηνιάς και να οι δηλώσεις των πολιτικών, έστω των λίγων «παραθυράκηδων» που γνωρίζουν τα πάντα, αναλύουν τα πάντα και βγάζουν συμπέρασμα αμέσως. Οπως ο νεόκοπος βουλευτής Βαρβιτσιώτης που έθεσε το... σπουδαίο ερώτημα «γιατί αυτοκτόνησε τώρα ο Σφηνιάς». Δεν πρόλαβε να πέσει στο κενό ο Σφηνιάς και να ο εφοπλιστής Αγούδημος να περιφέρεται από κανάλι σε κανάλι διαλαλώντας το εμπόρευμά του. Είναι αυτός που σκυλόβριζε τον προηγούμενο υπουργό Ναυτιλίας επειδή τον ανάγκασε -λέει- να πουλήσει τα καράβια του στην εταιρεία του Σφηνιά. Είναι ο ίδιος που σκυλοβρίζει τώρα τον νυν υπουργό, επειδή -λέει- δεν ευνοεί πλέον την εταιρεία του Σφηνιά, αλλά δίνει άδειες και σε άλλη ανταγωνιστική. Μύλος.

Δεν πρόλαβε να πέσει στο κενό ο Σφηνιάς και τα κροκοδείλια δάκρυα σχηματίζουν ποτάμι. Τα ίδια κανάλια και εφημερίδες που τον καταξέσκισαν πριν από λίγο καιρό, που σχεδόν έβγαλαν τη δικαστική απόφαση πριν γίνει η δίκη, τώρα εμφανίζονται «σοκαρισμένα». Οι ίδιοι άνθρωποι που έλεγαν και έγραφαν το σύνθημα «Σφηνιάς ίσον φονιάς», τώρα εξαίρουν(!) την «ευαισθησία» που επέδειξε αυτοκτονώντας!

Μέσα σ' αυτήν την ανακατωσούρα πόσο εύκολη είναι η προσπάθεια ν' αποτιμηθεί ψύχραιμα και ψυχρά μια κατάσταση και να βγουν ορισμένα σωστά συμπεράσματα; Ας το επιχειρήσουμε, αν και μάλλον φαίνεται μάταιος κόπος.

Γεγονός αδιαμφισβήτητο πρώτο: Το τραγικό ναυάγιο οφείλεται, πρωτίστως, σε ανθρώπινο λάθος ή εγκληματική αμέλεια. Αλλωστε, αν την κρίσιμη εκείνη ώρα οι άνθρωποι που οδηγούσαν το πλοίο το είχαν στρίψει λίγες μοίρες δεξιά ή αριστερά, τίποτα δεν θα είχε συμβεί.

Υποψία πρώτη:Το ναυάγιο οφείλεται στο πλοίο - «σαπιοκάραβο» ή σε ελλείψεις του. Ομως κανένα στοιχείο δεν επιβεβαιώνει το πρώτο συμπέρασμα, ενώ οι ελλείψεις μπορεί να ευθύνονται για όσα έγιναν μετά το ναυάγιο, όχι όμως για την πρόκλησή του.

Γεγονός αδιαμφισβήτητο δεύτερο: Η εταιρεία στην οποία ανήκε το μοιραίο πλοίο είχε αποκτήσει προνομιακή, σχεδόν μονοπωλιακή, πρόσβαση στο Αιγαίο. Κι εδώ αρχίζουν τα παράλογα.Οι υπουργοί των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ αρνούνται αυτό το πραγματικό γεγονός, ενώ θα μπορούσαν να το παραδεχτούν ευθαρσώς και να υποστηρίξουν ότι το μονοπώλιο αυτό (όπως και η ανάδειξη ορισμένων εταιρειών λαϊκης βάσης) βελτίωσε τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, αν η σημερινή κατάσταση συγκριθεί με αυτήν που επικρατούσε πριν, με τα σαπιοκάραβα των μεμονωμένων εφοπλιστών. Δεύτερο παράλογο: Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης «αρπάζεται» από αυτό το μονοπώλιο για να πλήξει την κυβέρνηση και φτάνει στην παράλογη υπερβολή: Αποδίδει το ναυάγιο στο μονοπώλιο! Σκόπιμη σύγχυση και συσχέτιση πραγματικών γεγονότων με υποθέσεις και συμπεράσματα που στηρίζονται μόνο στη φαντασία ή στην πολιτική σκοπιμότητα. Προσέξτε πού μπορεί να οδηγήσει αυτός ο παραλογισμός: Αν αύριο γίνει κυβέρνηση η Ν.Δ. και -ο μη γένοιτο- βουλιάξει ένα πλοίο «δικού» της εφοπλιστή, πώς θ' αντικρούσει τις κατηγορίες ότι αυτή ευθύνεται, όταν σήμερα λέει όσα λέει; Με απλά λόγια: Ο Σφηνιάς ήταν ΠΑΣΟΚ. Και ευνοήθηκε στην ανάπτυξη της εταιρείας του. Αυτό μπορεί να οδηγεί σε πολιτικά συμπεράσματα. Είναι, όμως, ανευθυνότητα να δηλώνει ένας πολιτικός ότι ένα ναυάγιο οφείλεται στην πολιτική σχέση ενός εφοπλιστή ή μιας εταιρείας με την κυβέρνηση.

Μεταφέροντας τώρα αυτό το σκηνικό στο χώρο των μέσων ενημέρωσης παρατηρούμε τα εξής φαινόμενα. Πριν καν καταλήξει στα πρώτα συμπεράσματα ο εφέτης ανακριτής, οι τηλεοπτικές και έντυπες δίκες έχουν βγάλει το αποτέλεσμα. Δικηγόροι εμπλεκόμενοι στην υπόθεση, οι οποίοι απαγορεύεται να μιλάνε γι' αυτήν κατ' επιταγήν του συλλόγου τους, ξεσαλώνουν στα τηλεοπτικά παράθυρα. Ποταμός «στοιχείων», «συμπερασμάτων», «εντυπώσεων». Ο ηλεκτρονικός και λιγότερο ο έντυπος Τύπος δεν αρκείται στην έρευνα, οδηγείται στην απόδοση ευθυνών. Δεν αρκείται στην παράθεση των στοιχείων, οδηγείται στην εξαγωγή απόφασης. Ετσι η όποια δικαστική απόφαση αργότερα φαίνεται εκ των προτέρων υπονομευμένη, αφού η κοινή γνώμη σχεδόν έχει καταλήξει στη δική της απόφαση. Φαύλος κύκλος.

Ενα μικρό παράδειγμα: Λίγες μέρες μετά το ναυάγιο κι ενώ η δικαστική έρευνα είχε αρχίσει, «σκάει» η εντυπωσιακή «είδηση» ότι κάποιοι είχαν φτάσει στο βυθισμένο πλοίο και είχαν αφαιρέσει ζωτικής σημασίας όργανά του. Βουίζει ο τόπος ότι επιχειρείται «κουκούλωμα», σχόλια επί σχολίων σε κανάλια και σε εφημερίδες. Αναγκάζεται ο εφέτης ανακριτής να παρέμβει και να δηλώσει ότι τίποτα τέτοιο δεν συνέβη και ότι έχουμε σκόπιμη παραπληροφόρηση. Το βέβαιο είναι ότι η κοινή γνώμη πείστηκε ότι «κάτι έγινε» και μάλλον δεν άκουσε τη διαβεβαίωση του υπεύθυνου δικαστή, η οποία, άλλωστε, ελάχιστα προβλήθηκε εν σχέσει με την προβολή των «καταγγελιών» και «υποψιών».

Τι συμπέρασμα να βγάλεις έτσι και πώς να μην τρέμεις τη συνέχεια αναλογιζόμενος την επόμενη τραγωδία; Αλλα ίσως αυτό να μην είναι το σημαντικότερο.Το χειρότερο είναι ότι κινδυνεύουμε να μην αποκομίσουμε κανένα δίδαγμα απ' όσα προηγήθηκαν. Και η αυτοκτονία του Σφηνιά να αποτελέσει μια ανέλπιστη ευκαιρία «εξαγνισμού» για την κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, ν' αφήσει «άνεργη» την αξιωματική αντιπολίτευση, αφού εξέλιπε πλέον το πρόσωπο που είχε θέσει στο στόχαστρό της. Επιπλέον, το ενδιαφέρον του Τύπου να στραφεί σε άλλα πεδία και ν' ατονήσει η πραγματική ερευνα. Και η δικαστική απόφαση που κάποτε θα έλθει να μην προκαλεί πλέον καμία εντύπωση σε κανέναν. Και όλοι μαζί να περιμένουμε την επόμενη τραγωδία, για να καταγγείλουμε στην αρχή και να κλαψουρίζουμε στη συνέχεια.