Του Γιώργου Καρέλια ([email protected])

Δύο μαγικές λέξεις συνέθεσαν το βασικό προεκλογικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ: κοινωνικό κράτος. Καλύτερα θα ήταν να αντιστρέψουμε τις λέξεις. Διότι είναι προφανές ότι πρέπει πρώτα να έχουμε κράτος, το οποίο να λειτουργεί καλά σε όλες τις υπηρεσίες και εκφάνσεις του, και μετά να δούμε αν μπορεί να είναι και κοινωνικό. Οσο δίκαιο είναι να παραδεχτούμε ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε σημαντικές βελτιώσεις, άλλο τόσο άδικο και αφοριστικό είναι το συχνά ακουγόμενο «δεν λειτουργεί τίποτα». Αντίστοιχα, όσο σωστή είναι η παρατήρηση ότι το κοινωνικό κράτος στην Ελλάδα υστερεί έναντι προηγμένων κρατών, άλλο τόσο λάθος είναι να λέμε ότι το ελληνικό κοινωνικό κράτος είναι ανύπαρκτο.

Τα παραδείγματα, που πιστοποιούν ότι δεν είναι όλα άσπρο-μαύρο, αφθονούν. Οποιος βρεθεί σε νοσοκομείο σε ημέρα εφημερίας ή σε ουρά του ΙΚΑ, συνήθως φεύγει βλαστημώντας, αν μπορεί να φύγει. Από την άλλη, όμως, αρκετές παροχές του Δημοσίου ή του ΙΚΑ προς ασφαλισμένους τους (π.χ. προς τις υποψήφιες μητέρες) είναι αρκετά καλές. Δεύτερο παράδειγμα: Πριν από 15 ή 20 χρόνια η κατάσταση των μέσων μεταφοράς (λεωφορεία) ήταν από μέτρια ώς απαράδεκτη. Σήμερα έχει βελτιωθεί αισθητά με σύγχρονα λεωφορεία, πολλά κλιματιζόμενα, αλλά έχει επιδεινωθεί η εξυπηρέτηση, καθώς έχει επιμηκυνθεί ο χρόνος που απαιτείται για να φτάσει κανείς στον προορισμό του. Τα ιδιωτικά μέσα μεταφορά πληθύνονται, οι λεωφορειόδρομοι καταλαμβάνονται από ατσίδες «γιωταχήδες» ή ταξιτζήδες και πάει λέγοντας.

Τρίτο παράδειγμα: Η κακή εικόνα της διοίκησης στην Ελλάδα οφείλεται εν πολλοίς στην κακή συμπεριφορά των υπαλλήλων και στην υστέρηση των υπηρεσιών στο επίπεδο της τεχνολογίας. Ετσι, υπάρχουν υπηρεσίες μηχανογραφημένες, στις οποίες και ο πιο δύστροπος υπάλληλος δεν είναι σε θέση να ταλαιπωρήσει τον πολίτη. Αντίθετα, όπου η τεχνολογία απουσιάζει, πρέπει ο υπάλληλος που θα πετύχεις να είναι από «άλλη πάστα» για να φύγεις χωρίς κουρελιασμένα νεύρα. Η μαζική «εισβολή» της τεχνολογίας είναι αυτή που θα κάνει τη διαφορά.

Αυτονόητα πράγματα; Μπορεί, αλλά συνήθως τα αυτονόητα είναι και τα δύσκολα. Κι εδώ είναι η μεγάλη ευθύνη των κυβερνήσεων και ειδικά αυτών του ΠΑΣΟΚ, που κυβερνούν, σχεδόν ανελλιπώς, από τη δεκαετία του '80.Η κυβέρνηση του κ. Σημίτη, για παράδειγμα, έδωσε όλο το βάρος της στην επίτευξη του στόχου της ΟΝΕ, παραμελώντας το στόχο της βελτίωσης της διοίκησης. Και δεν πρόκειται για ήσσονος σημασίας θέμα, αφού από την ύπαρξη ή μη ικανών ανθρώπων στη διοίκηση εξαρτώνται πολλά: Από τη δημιουργία προγραμμάτων για την απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων ώς την εξυπηρέτηση του πολίτη.

Ερχόμαστε τώρα στο κοινωνικό κράτος. Και αυτό σημαίνει χοντρικά δύο τινά: Αντιμετώπιση της ανεργίας και βελτίωση του τομέα της υγείας.Το έχουμε ξαναγράψει, μπορεί να φαίνεται υπερβολικό, αλλά το πιστεύουμε: Οποια κυβέρνηση καταφέρει να κάνει τα μισά απ' όσα υπόσχεται στους δύο αυτούς τομείς, θα...βαρεθεί να βρίσκεται στην εξουσία. Κι επειδή το θέμα «υγεία-νοσοκομεία» θα 'ρθει την άλλη βδομάδα στο προσκήνιο, ας περιοριστούμε στο θέμα της αντιμετώπισης της ανεργίας.

Είναι προφανές ότι μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν. Αν υπήρχαν, θα τις είχαν βρει άλλες χώρες με περισσότερες δυνατότητες που μαστίζονται από το φαινόμενο. Κι όσες κατάφεραν να το περιορίσουν χρησιμοποίησαν πάνω-κάτω τα ίδια μέσα, με πρώτο και κυριότερο τη μερική απασχόληση. Η κυβέρνηση παρουσίασε ορισμένες προτάσεις, τις οποίες απέρριψε ασυζητητί η ΓΣΕΕ. Και, όντως, ορισμένες είναι απαράδεκτες. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για αύξηση του ορίου των απολύσεων σε μια εποχή που ανεβαίνει η ανεργία και πολλές επιχειρήσεις αυξάνουν τα κέρδη τους χωρίς να προσφέρουν νέες θέσεις εργασίας.

Ολα τ' άλλα, όμως, είναι θέματα που πρέπει να συζητηθούν. Για παράδειγμα, η κατάργηση ή η μείωση των υπερωριών είναι βέβαιο ότι θα θίξει όσους εργαζόμενους αυξάνουν με τη μέθοδο αυτή το εισόδημά τους. Αυτό πρέπει να προσεχθεί, ώστε να μη θιγούν όσοι αμείβονται με τα κατώτατα όρια. Ας γίνουν περικοπές, ει δυνατόν, για τους έχοντες μεγαλύτερα εισοδήματα. Από την άλλη πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα αν οι επιχειρήσεις θα προσλάβουν νέους υπαλλήλους για να καλύψουν το έργο που γινόταν με υπερωρίες ή αν θα εκμεταλλευθούν την παρεχόμενη σ' αυτές δυνατότητα να διευθετούν κατάλληλα το χρόνο εργασίας. Υπάρχει, λοιπόν, κίνδυνος να μην αποδώσει το μέτρο, όπως εύστοχα επισημαίνει ο πρόεδρος της ΓΣEE.

Υπάρχουν και άλλα που πρέπει να προσεχθούν. Για παράδειγμα, τι γίνεται με τη «μαύρη εργασία» (κυρίως των ξένων); Εδώ συγκρούονται δύο αγαθά. Η ανάγκη αλλοδαπών συνανθρώπων μας να έχουν μια οποιαδήποτε δουλειά (υπό κακούς όρους, αλλά, πάντως, προτιμότερους από τη δυστυχία των φτωχών χωρών τους) και η ανάγκη πολλών Ελλήνων να βρουν δουλειά. Πώς συνδυάζονται; Επιπλέον, θεωρείται αυτονόητο ότι οι επιχειρήσεις που έχουν κέρδη και διευκολύνονται παντοιοτρόπως από το κράτος (π.χ. τώρα με τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών) πρέπει να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Αυτονόητο είναι, αλλά όχι σίγουρο.

Και απομένει το 35ωρο. Μπορεί ν' αποβεί ευεργετικό, αλλά σε περιορισμένη κλίμακα. Ας μην καλλιεργούμε μύθους. Στη Γαλλία η εφαρμογή του απέφερε 75.000 νέες θέσεις εργασίας, το 1999. Και υπολογίζεται να αποφέρει άλλες 175.000 θέσεις, το 2000. Πολύ μακριά από τις 700.000 θέσεις που είχε υπολογίσει το αρμόδιο υπουργείο πριν από τρία χρόνια. Και μιλάμε για μια χώρα με άλλες επιχειρηματικές δομές από τις δικές μας.

Ολα αυτά καταδεικνύουν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα πρόβλημα πολύ δύσκολο και σύνθετο και τα προτεινόμενα μέτρα (απ' όποια πλευρά) είναι αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Γι' αυτό οι συνήθεις αφορισμοί περί «δεξιών» μέτρων είναι μεν για κατανάλωση, αλλά δεν λύνουν κανένα πρόβλημα. Οσοι κάνουν παραλληλισμούς με παλιότερες «σοσιαλιστικές» εποχές, δεν πρέπει να υποκρίνονται ή να έχουν ασθενή μνήμη. Για παράδειγμα, στην πρώτη τετραετία του ΠΑΣΟΚ, οι κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου επέβαλαν πάγωμα των αποδοχών, εφάρμοσαν το περίφημο άρθρο 4, έγινε μπάχαλο στο συνδικαλιστικό κίνημα, επιβλήθηκε διορισμένη ΓΣΣΕ κ.ά. Για να μη θυμηθούμε τους μύδρους του μακαρίτη για τα «ρετιρέ» κ.λπ. Ηταν όλα αυτά «σοσιαλιστικά»; Οχι βέβαια. Απλώς και οι τότε κυβερνήσεις είχαν φτάσει σε αδιέξοδο και έπρεπε να πάρουν αντιλαϊκά μέτρα, όντας... σοσιαλιστικές.

Υπάρχει μια διαφορά: Ο Ανδρέας ήταν μάγος στο «πλασάρισμα» των σκληρών αποφάσεων. Για παράδειγμα, πήρε όλα αυτά τα μέτρα προβάλλοντας το αγαθό της... κοινωνικοποίησης. Ή το άλλο που ασφαλώς θα μείνει αξέχαστο: Την ώρα που υπέγραφε την παραμονή των αμερικανικών βάσεων, κατάφερε να περάσει το σύνθημα «οι βάσεις φεύγουν, ο αγώνας δικαιώνεται»! Ενώ οι της κυβέρνησης Σημίτη μιλούν ανοιχτά για «σοκ», είτε από υπερβολική σιγουριά είτε από ατζαμοσύνη. Καλό θα είναι να τα θυμούνται όλα αυτά κάποιοι παλαιοί ή όψιμοι «σοσιαλιστές», όταν επιχειρούν συγκρίσεις. Επιπλέον: Καλά είναι τα τσιτάτα του Μαρξ ή του Τσόμσκι, αλλά του μεν πρώτου αφορούν τον περασμένο αιώνα, του δε δεύτερου αφορούν σχεδόν αποκλειστικά την Αμερική.

Συμπέρασμα: Η κυβέρνηση Σημίτη είναι υποχρεωμένη να υλοποιήσει την υπόσχεση που την οδήγησε στην εκλογική νίκη. Να ισχυροποιήσει τη θέση των νυν εργαζομένων, να αντιμετωπίσει την ανεργία και να βελτιώσει τα νοσοκομεία. Πως θα το κάνει; Ας το βρει. Σε συνεργασία με τους «κοινωνικούς εταίρους» ή μόνη της, αν δεν υπάρξει συναίνεση. Ετσι κι αλλιώς, η ευθύνη είναι δική της, αφού σε τρία χρόνια αυτή θα παρουσιάσει το «λογαριασμό». Και απ' αυτόν θα κριθεί. Ολα αυτά μοιάζουν με τετραγωνισμό του κύκλου; Οχι, απλώς τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Αλλωστε, τα εύκολα τελείωσαν...