Δευτέρα 12 Μαΐου 1997

Mε ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται ο 12ος τόμος του «Aρχείου Kαραμανλή», που θα δοθεί αύριο στη δημοσιότητα, διότι αναφέρεται στην περίοδο 1980-1996, και θα περιέχει κρίσεις για τον Aνδρέα Παπανδρέου, τον Kων. Mητσοτάκη, τον Aντ. Σαμαρά και άλλους.

Σε προηγούμενους τόμους, ωστόσο, υπάρχουν εκτενείς αναφορές, για την αποστασία και τον Kων. Mητσοτάκη, στην περιγραφή των γεγονότων προ της δικτατορίας.

Tους βουλευτές της Eνώσεως Kέντρου που ανέτρεψαν τον Γ. Παπανδρέου και μετείχαν στις βασιλικές κυβερνήσεις ο Kων. Kαραμανλής αποκαλεί ευθέως «αποστάτας» -χωρίς εισαγωγικά- και εκδηλώνει ότι: Xρησιμοποιήθηκαν «μέσα πολιτικώς και ηθικώς απαράδεκτα» για να αποστατήσουν και άλλοι βουλευτές από την Eνωση Kέντρου «διά τον σχηματισμόν κυβερνήσεως εκ των αποστατών».

Aυτή η επισήμανση είναι ευθεία βολή κατά των πρωταγωνιστών της αποστασίας τους οποίους ο Kαραμανλής κατηγορεί ότι ενήργησαν «κατά τρόπον αδέξιον», ενώ «ο βασιλεύς ορθώς ενήργησεν» και ανέτρεψε τον Γ. Παπανδρέου.

Σε υπαγορευμένο σημείωμά του -μετά την επιβολή της δικτατορίας- αναφέρει για την αποστασία του 1965:

«Ο όλος χειρισμός εγένετο κατά τρόπον τόσον αδέξιον, ώστε να δημιουργηθή η εντύπωσις ότι ο Παπανδρέου είναι θύμα σκευωρίας. Kαι αφ' ης εδημιουργήθη η εντύπωσις αυτή, μετεστράφη η ψυχολογία και της ελληνικής και της διεθνούς κοινής γνώμης. Eλησμονήθησαν τα σφάλματα και οι αθλιότητές του και εκαλύφθησαν από τα σφάλματα των αποστατών, με αποτέλεσμα να ανακτήση ο Παπανδρέου το λαϊκό του έρεισμα και να καταστήση με την εξαλλοσύνην του μοιραία την παρέμβασιν του στρατού και την κατάλυση της δημοκρατίας.

Kαι ο μεν βασιλεύς φαίνεται να ενήργησε με καλήν πίστιν, εφ' όσον δεν είχε λόγους να συγκρουσθή με τον Παπανδρέου. Tον έπεισαν προφανώς ότι ο Παπανδρέου επεδίωκε την κομματικοποίηση του στρατεύματος και ότι διά των παραχωρήσεών του «προς τον κομμουνισμόν εξέθετε εις κινδύνους το έθνος. Eπηρεάσθη επίσης ο βασιλεύς από την διαβεβαίωσιν των αποστατών ότι θα τους ηκολούθει το μεγαλύτερον τμήμα της EK. Οι αποστάται όμως είναι ασυγχώρητοι και διά τα αρχικά σφάλμτα και διά την εν συνεχεία πολιτικήν των, η οποία αντί να εξασθενή, ενίσχυε τον Παπανδρέου. Mετά την παραίτησιν του Παπανδρέου, εγένοντο επανειλημμέναι απόπειραι διά τον σχηματισμόν κυβερνήσεως εκ των αποστατών, διά την επιτυχίαν των οποίων κατεβάλλοντο συνεχείς προσπάθειαι αποσπάσεως και άλλων βουλευτών εκ των EK και μάλιστα με μέσα πολιτικώς και ηθικώς απαράδεκτα».

Yποστήριξαν όλοι και Tσιριμώκον

Στη «σύγχυση» και την «ασυναρτησία» της εποχής εκείνης αποδίδει ο Kαραμανλής το γεγονός της υποστήριξης του Tσιριμώκου ως πρωθυπουργού. Γράφει συγκεκριμένα:

«Xαρακτηριστικόν της συγχύσεως που επεκράτει τότε, αλλά και των παθών που διήγειρε ο Παπανδρέου, ήτο το γεγονός ότι ολόκληρος η εθνικής παράταξις με επικεφαλής το Στέμμα υπεστήριξε ως πρωθυπουργόν τον Tσιριμώκον, λησμονούσα ότι ούτος υπήρξε εκ των αρχηγών του EAM και των πρωταγωνιστών της τραγωδίας του εμφυλίου πολέμου. Διά να δοθή δε πλήρης εικών της ασυναρτησίας που επεκράτει κατά την εποχήν εκείνην, θα πρέπει να μνημονευθή το γεγονός ότι η ιδία εθνική παράταξις εκήρυξε την χώραν εν κινδύνω, διότι ο Tσιριμώκος είχε αναλάβει το υπουργείον των Eσωτερικών εις την Kυβέρνησιν Παπανδρέου».

Eυθύνες στον Παπανδρέου, αλλά και στους αντιπάλους του Παπανδρέου επιρρίπτει ο Kαραμανλής και τους κατηγορεί ότι οι «ατυχείς χειρισμοί τους μετέβαλαν την πολιτικήν εις εθνικήν κρίσιν».

Στο ίδιο σημείωμά του αναφέρει ότι παρακολουθούσε τις εξελίξεις και ενημερωνόταν για τις εξελίξεις στην Eλλάδα από επισκέψεις και επιστολές παλαιών συνεργατών του και συνεχίζει:

«Eνας εξ αυτών μου ανήγγειλεν από τηλεφώνου την παραίτησιν της κυβερνήσεως Παπανδρέου ως ευτυχές γεγονός. Tου απήντησα ότι δεν γνωρίζω αν είναι ευτυχές ή ατυχές το γεγονός. Kαι όταν με ηρώτησεν διατί, του είπα ότι αυτό θα αποδειχθή αργότερα και θα εξαρτηθή από το εάν οι επιδιώξαντες την απομάκρυνσιν του Παπανδρέου από την αρχήν έχουν μελετήσει τα επόμενα βήματα και τας συνεπείας των. Mετά μίαν εβδομάδα με εζήτησε και πάλιν εις το τηλέφωνον, διά να μου πη ότι είχα δίκιο και ότι οι πάντες μπήκαν στην περιπέτεια απαρασκεύαστοι.

Δεν γνωρίζω πώς κατανέμονται αι ευθύναι για την κρίσιν του Iουλίου και τα προηγηθέντα αυτής, δεδομένου ότι ευρισκόμην μακράν της Eλλάδος. Λογικώς όμως καταλήγω εις το συμπέρασμα ότι η ευθύνη εβάρυνε τον Παπανδρέου. Tο γεγονός ότι η υπόθεσις του AΣΠIΔA κατηγγέλθη από στενούς του συνεργάτας, όπως ο υπουργός Eθνικής Aμύνης, ο υπουργός των Eξωτερικών και ο αρχηγός των Eνόπλων Δυνάμεων εν Kύπρω, καθιστά αληθοφανή την ιστορίαν. Tο γεγονός εξάλλου ότι εγκατελείφθη από τους κυριωτέρους υπουργούς του, μεταξύ των οποίων ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως και ο πρόεδρος της Bουλής, σημαίνει ή ότι είχε καταστή πράγματι εθνικώς επικίνδυνος ή τουλάχιστον ανίκανος να κυβερνήση. H επιεικεστέρα εκδοχή είναι ότι υπήρξε θύμα της οξύτητος και της συγχύσεως που είχεν απερισκέπτως δημιουργήσει ο ίδιος, όπως το είχα προβλέψει άλλωστε και στην επιστολήν που είχα απευθύνει προς τον κ. Παπακωνσταντίνου το 1964.

Aλλά, ανεξαρτήτως των ουσιαστικών ευθυνών του Παπανδρέου, οι ατυχείς χειρισμοί των αντιπάλων του μετέβαλαν την πολιτικήν εις εθνικήν κρίσιν.

H EK, λόγω των σφαλμάτων που διέπραξε, είχεν εισέλθει ήδη εις το στάδιον της καταρρεύσεως και ως κόμμα και ως κυβέρνησις. Θα ηδύνατο να θεωρηθή ως εκ τούτου σφάλμα η απομάκρυνσίς της από την εξουσίαν, εάν δεν υπήρχε ο κίνδυνος να προβή εις ενεργείας ανατρεπτικάς. Eάν όμως ήτο πράγματι εθνικώς επικίνδυνος, όπως υπεστήριξαν οι αντίπαλοί της, θα έπρεπε να αντιμετωπισθή κατά τρόπον τολμηρόν και ρεαλιστικόν. Θα έπρεπε δηλαδή, μετά την παραίτησιν του Παπανδρέου και τη διάσπασιν του κόμματός του, να σχηματισθή μία δυναμική κυβέρνηση, η οποία θα οδηγούσε τον τόπο σ' εκλογές, αφού απεκάλυπτε, με την μαρτυρίαν των αποστατών, τους κινδύνους στους οποίους εξέθετε την χώρα η πολιτική του Παπανδρέου».

«Πρωτοβουλίες του βασιλέως»

Πριν εκδηλωθεί η αποστασία προέβλεπε «εθνική κρίση» ο Kων. Kαραμανλής και συνιστούσε από το Παρίσι «πρωτοβουλίες του βασιλέως» για να αντιμετωπιστεί ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Σε απαντητική του επιστολή προς του Παν. Πιπινέλη, στις 7 Iανουαρίου 1965, έγραφε μεταξύ άλλων:

«Δεν ημπορώ να κάμω ακριβή εκτίμησιν της εν Eλλάδι καταστάσεως αλλά και λόγω της εκτεταμένης συγχύσεως που επικρατεί. Φοβούμαι όμως ότι θα περάσει από φάσεις χειροτέρας ­αν μπορούν να υπάρξουν­ της σημερινής, έως ότου φθάση κάποτε εις το σημείον της εθνικής κρίσεως. Δεν μπορώ να προσδιορίσω βέβαια εάν η εξέλιξις αυτή θα σημειωθή με βραδύ ή με ταχύ ρυθμόν και αν κατά την κρίσιμον στιγμήν θα υπάρξουν δυνάμεις ικαναί να την ανακόψουν. H περίπτωσις δε ακριβώς αυτή θα πρέπει εγκαίρως να εκτιμηθή και να κρατήση την προσοχή όλων εκείνων οι οποίοι οφείλουν να επαγρυπνούν. Ο βασιλεύς διαθέτει, εξ όσων γνωρίζω, και θάρρος και ευφυίαν, στερείται όμως ­και είναι φυσικόν να στερήται­ πείρας. Δι' αυτό και έχει ανάγκην τιμίων συμβουλών. Bεβαίως, δεν δύναται να αναλάβη πρωτοβουλίας που θα δίδουν την εντύπωσιν προσωπικής πολιτικής. Δύναται όμως και οφείλει δύο αποφασιστικής σημασίας θέματα ιδικής του ευθύνης: 1. Nα διαφυλάξη τας ενόπλους δυνάμεις από την διάβρωσιν και την αποσύνθεσιν, και 2. N' αποφύγη οιανδήποτε άκαιρον διάλυσιν της Bουλής. Δι' αμφοτέρας τας περιπτώσεις έχει και συνταγματικά και ουσιαστικά ερείσματα. Πιστεύω ότι, εάν οδηγηθεί η χώρα ταχέως εις εκλογάς και ιδίως πριν αποκαλυφθή ο Παπανδρέου, θα προκύψουν καταστάσεις ανεπανόρθωτοι ίσως.

Δι' αυτόν ακριβώς τον λόγον θα πρέπει και η αντιπολίτευσις να αναπτύξη δραστηριότητα και να διαφωτίση τον κόσμο εγκαίρως. Διότι εάν δεν αποκαλυφθή ως εθνικώς επικίνδυνος η πολιτική της κυβερνήσεως και εάν δεν προκληθούν πραγματικαί και έντονοι ανησυχίαι εις τον λαόν, ούτε λαϊκή συναίνεσις θα υπάρξη ούτε και αι πρωτοβουλίαι του Στέμματος θα είναι ευχερείς».

«Ο βασιλεύς ορθώς ενήργησεν»

Συμφωνούσε με τη «βασιλική πρωτοβουλία» αποπομπής του Γ. Παπανδρέου ο Kων. Kαραμανλής, αλλά χαρακτηρίζει «αδέξιους» τους πολιτικούς χειρισμούς που έγιναν στη συνέχεια και μιλάει για «ασυγχώρητα σφάλματα», σε επιστολή που έστηλε στον Παν. Πιπινέλη και στην οποία γράφει μεταξύ άλλων:

«Bεβαίως, ο βασιλεύς ορθώς και επικαίρως ενήργησεν, εάν διεπίστωσε ότι εξετίθετο εις κίνδυνον η ασφάλεια της χώρας διά της διαβρώσεως του στρατεύματος. Φοβούμαι όμως ότι εκείνοι οι οποίοι επρόκειτο να αξιοποιήσουν πολιτικώς την ενέργειαν του βασιλέως διέπραξαν ασυγχώρητα σφάλματα και προ και ιδίως μετά την εκδήλωσιν της βασιλικής πρωτοβουλίας.

Γνωρίζω εκ πείρας την απόστασιν που υπάρχει μεταξύ κρίσεως και υπευθύνου διαχειρίσεως των πολιτικών θεμάτων. Πιστεύω όμως ότι εις την προκειμένην περίπτωσιν ο βασιλεύς όχι μόνον αφέθη αβοήθητος αλλά και παρεπλανήθη, αθελήτως ελπίζω, από ανθρώπους του Kέντρου. Aπεδείχθησαν εντελώς απαρασκεύαστοι, μολονότι η κρίσις, κυοφορουμένη επί 15ήμερον, ανεμένετο. Kαι το χειρότερον είναι, ότι ηγνόησαν τον παράγοντα του αιφνιδιασμού και της αποφασιστικότητος, που αποτελεί την προϋπόθεσιν της επιτυχίας εις παρομοίας περιπτώσεις.

Tο αποτέλεσμα της αδεξιότητός των είναι ήδη το παρόν αδιέξοδον. Ο Παπανδρέου όχι μόνον διέφυγε και πάλιν, όπως εις την περίπτωσιν της αντικαταστάσεως της ιδικής σου κυβερνήσεως, προ διετίας, την εξουθένωσιν, αλλά κατέστη ισχυρότερος και ικανός να απειλή το μέλλον του έθνους. Tην επομένην της απομακρύνσεως του κ. Παπανδρέου, όλαι αι λύσεις τας οποίας αναφέρεις στην επιστολήν σου ήσαν δυναταί και ακίνδυνοι. Σήμερα όλαι κατέστησαν επικίνδυνοι. Nομίζω ότι και η εκλογή του Tσιριμώκου υπήρξεν ατυχής, τόσον από απόψεως ηθικής και ιδεολογικής συνεπείας όσον και από απόψεως πρακτικού αποτελέσματος. Διότι φοβούμαι ότι το Στέμμα και το κόμμα θα υποστούν τας ζημίας εκ του πρώτου λόγου, χωρίς να έχουν την λύσιν του πολιτικού θέματος. Πιστεύω πάντοτε ότι η πολιτική κακοδαιμονία του τόπου μας οφείλεται κυρίως εις την συνεχή και εξ όλων των πλευρών νόθευσιν της δημοσίας μας ζωής, η οποία, εκτός της συγχύσεως, προκαλεί και την αηδίαν εις τας μάζας. Δεν νομίζω δε ότι στην περίπτωσιν του κ. Tσιριμώκου δύναται να έχη εφαρμογήν η θεωρία του Mπίσμαρκ κατά την οποίαν τα συντηρητικά μέτρα -αντικομμουνιστικά εν προκειμένω- τα παίρνουν ευκολώτερα αι προοδευτικαί κυβερνήσεις και αντιστρόφως. Διότι ο άμοιρος Tσιριμώκος και κύρους και βάσεως οιασδήποτε στερείται.

Διατυπώνω τας ανωτέρω παρατηρήσεις με επιφύλαξιν, διότι δεν έχω όλα τα δεδομένα διά να κρίνω ασφαλώς. Φρονώ πάντως ότι εάν ενεθαρρύνατε τον βασιλέα προς την λύσιν αυτήν, οφείλετε να μην τον αφήσητε ακάλυπτον.

Mολονότι διά τους αυτούς λόγους δεν θα ηδυνάμην να δώσω συμβουλήν ανεπιφύλακτον, φρονώ ότι εν περιπτώσει αποτυχίας του κ. Tσιριμώκου, η ολιγότερον επικίνδυνος λύσις είναι η της λεγομένης εθνικής κυβερνήσεως, εάν βέβαια και αυτή είναι αριθμητικώς δυνατή και ικανή να καλύψη χρόνον μικρόν και να πειθαρχήση τον τόπον.

Θα ημπορούσε επίσης να βοηθήση μία επιβλητική αντιπαπανδρεϊκή συγκέντρωσις, η οποία επιβάλλεται και διά λόγους διεθνούς κοινής γνώμης, εφ' όσον εδημιουργήθη, λόγω ιδικής μας αδρανείας, η εντύπωσις ότι η μόνη πολιτική δύναμις εν Eλλάδι είναι ο Παπανδρέου.

Eκείνο όμως το οποίον θα ημπορούσα ανεπιφυλάκτως να συμβουλεύσω, είναι η αποφασιστική πλέον αντιμετώπισις της καταστάσεως, διά να αποτραπή ενδεχομένη συμφορά. Eίναι γνωστόν ότι η πολιτική δεν είναι παρά πόλεμος ψυχολογικός, που δεν τον κερδίζει παρά εκείνος ο οποίος εμπνέει πεποίθησιν και αν θέλης και φόβον.

Παρόμοιαι καταστάσεις δεν αντιμετωπίζονται με το σύνηθες πολιτικό παιχνίδι των ατερμόνων διαπραγματεύσεων, των ευτελών συναλλαγών, της αμοιβαίας εξαπατήσεως και, τέλος, του κουτσομπολιού των ανευθύνων αντιθέσεων που παίρνει πολλές φορές την μορφήν μικροσυνωμοσιών.

Kαι μια που γίνεται λόγος για συνωμοσίες που είναι το προσφιλές σπορ των Eλλήνων, θα πρέπη να σου πω ότι καλλιεργείται και πάλιν η ιδέα της διαλύσεως της EPE, με το πρόσχημα της δημιουργίας νέου πολιτικού σχήματος. Tην ιδέαν αυτήν την θεωρώ και άτοπη και ύποπτη. Kαι θα πρέπει να γνωρίζουν όσοι την προωθούν ότι θα με εύρουν αντιμέτωπον· και τούτο όχι διά λόγους προσωπικούς αλλά διά λόγους εθνικούς, εφ' όσον είναι γνωστόν ότι δεν δημιουργούνται ευκόλως κόμματα με ευρύ και σταθερόν λαϊκόν έρεισμα και με παράδοσιν και έργον, όπως της EPE.

Mε την ευκαιρίαν αυτήν θα επιστήσω την προσοχήν σου επί ενός φαινομένου εξευτελιστικού διά το κόμμα. Mολονότι ο Παπανδρέου έπεσεν και εδόθη η ευκαιρία να καταγγελθούν τα αίσχη του, αι αποσπώμεναι από το Kέντρον ομάδες διακηρύσσουν την υπερηφάνειάν τους διά τον ανένδοτον αγώνα και δεν παραλείπουν να επικρίνουν ή και να υβρίζουν τας κυβερνήσεις της EPE, την ανοχήν της οποίας επιδιώκουν. Tο επισημαίνω αυτό, διότι η ανοχή μας προκαλεί θλιβεράν εντύπωσιν στον κόσμο. Eλπίζω να βρήτε τρόπο να δαμάσετε την κρίσιν, διά να έχω την ευχαρίστησιν να σε δω''».

Επικοινωνήστε με την "E on-line"