Μακεδονικός Αγώνας

Ο Ελληνοβουλγαρικός ανταγωνισμός.

Το 1870 ήδη ο βουλγαρικός εθνικισμός είχε γίνει αποφασιστικός παράγοντας για τις εξελίξεις στη Μακεδονία, αφού εκείνη τη χρονιά ιδρύθηκε η βουλγαρική εκκλησία, η γνωστή Εξαρχία. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1878, με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, δημιουργείται με την υποστήριξη της Ρωσίας ένα ανεξάρτητο βουλγαρικό κράτος που περιλάμβανε ολόκληρη τη Μακεδονία, εκτός από την πόλη της Θεσσαλονίκης και τη Χαλκιδική. Αν και μερικούς μήνες αργότερα οι όροι της συνθήκης μεταβλήθηκαν και η Μακεδονία παρέμεινε υπό οθωμανική κυριαρχία, ωστόσο η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου δεν έπαυε να κεντρίζει τις επεκτατικές βλέψεις του νεοσύστατου βουλγαρικού κράτους. Μετά το 1870 αναπτύχθηκε έντονος ελληνοβουλγαρικός ανταγωνισμός στη Μακεδονία με την ίδρυση νέων σχολείων και φιλεκπαιδευτικών σωματείων. Όμως η βουλγαρική προπαγάνδα δυσκολευόταν να βρει πρόσφορο έδαφος.
Στη δεκαετία του 1890, οι βουλγαρικές προσπάθειες οργανώθηκαν σε νέες βάσεις. Το 1893 συστήθηκε στη Θεσσαλονίκη η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση, ενώ στη Σόφια επιτροπές ανέλαβαν τη χρηματοδότηση, τον εξοπλισμό και την αποστολή ενόπλων σωμάτων με σκοπό τον βίαιο προσηλυτισμό του πληθυσμού της Μακεδονίας στην Εξαρχία και την εμφύσηση βουλγαρικής εθνικής συνείδησης.
Τις προσπάθειες συντόνιζε το "Ανώτατο Μακεδονικό Κομιτάτο", το οποίο ιδρύθηκε το 1895. Ιδιαίτερα μετά την αποτυχημένη ελληνική επαναστατική δραστηριότητα του 1896 και τη συντριβή της Ελλάδας στον πόλεμο του 1897, το έδαφος στη Μακεδονία ήταν ιδιαίτερα πρόσφορο για βουλγαρικά εγχειρήματα.
Ενώ η βουλγαρική ένοπλη διείσδυση κλιμακωνόταν, η ελληνική αντίδραση άρχισε σταδιακά να εκδηλώνεται τόσο στο ελληνικό κράτος, όσο και στη Μακεδονία. Η τοποθέτηση νέων και δραστήριων ιεραρχών στις μακεδονικές μητροπόλεις, με προεξέχουσα φυσιογνωμία το Γερμανό Καραβαγγέλη στην Καστοριά, ήταν το πρώτο αποφασιστικό βήμα. Ο διορισμός του Ίωνα Δραγούμη ως υποπροξένου στο Μοναστήρι (Νοέμβριος 1902) έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση του ελληνικού ένοπλου κινήματος και στην εξύψωση του φρονήματος.
Ετσι, σύντομα ακολούθησε η συγκρότηση των πρώτων εντοπίων σωμάτων με πρωταγωνιστές τον Κώττα, τον Νταλίπη, τον Κύρου κ.α. Αλλά και στην Αθήνα οι μακεδονικοί σύλλογοι πλήθαιναν και ενέτειναν τις προσπάθειές τους για τη στρατολόγηση εθελοντών, κυριως Κρητικών, αποφασισμένων να πολεμήσουν για τη Μακεδονία.