Ο Aμερικανός συγγραφέας και διανοούμενος, που αισίως διανύει τα πρώτα χρόνια της ένατης δεκαετίας της ζωής του, επαναφέρει στο προσκήνιο μια ανάλογη περίοδο μίσους, φανατισμού και γενικευμένης τρομοκρατίας: την περίοδο του μακαρθισμού.

Αιτία αυτής της επαναφοράς η κυκλοφορία του βιβλίου του με τίτλο «Τhe crucible in histor yand other essa ys» (εκδόσεις Methuen) που ένα μεγάλο του απόσπασμα δημοσιεύεται στο βρετανικό «Guardian».

«Είναι πολύ πιθανόν να μην ενδιαφερόμουν ποτέ να γράψω ένα θεατρικό έργο με θέμα του τις δίκες των μαγισσών στο Σάλεμ του 1692 αν δεν είχα βρει αναλογίες σε ό,τι συνέβαινε στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του '40 και στις αρχές της δεκαετίας του '50», γράφει αναφερόμενος στην αντικομμουνιστική υστερία της εποχής.

«Πριν ξεσπάσει το παρανοϊκό κυνήγι μαγισσών, οι Aμερικανοί, που έβλεπαν στα επίκαιρα τον Στάλιν να επιθεωρεί τον Κόκκινο Στρατό, χειροκροτούσαν. Ηταν ο στρατός που είχε συμβάλει στην αναχαίτιση της ναζιστικής κυριαρχίας. Μέσα σε λίγα χρόνια ανάλογες εικόνες προξενούσαν τον τρόμο. Οι Ρώσοι έγιναν οι εχθροί, η νέα απειλή της ανθρωπότητας. Ηταν οι Γερμανοί τώρα που με εντυπωσιακή ταχύτητα βρέθηκαν στην πλευρά του καλού. Θα μπορούσε να το φανταστεί κανείς; ».

Ο Μίλερ θυμάται τις δικές του περιπέτειες όταν κλήθηκε επανειλημμένως από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών να καταθέσει εναντίον της κομμουνιστικής απειλής.

«Το 1949, αρκετά στούντιο ενδιαφέρθηκαν να γυρίσουν σε ταινία το "Θάνατο του Εμποράκου'. Τελικά η συμφωνία έκλεισε με την Columbia Pictures, που μάλιστα επέλεξε τον Φρέντερικ Μαρς, ένα σπουδαίο ηθοποιό, να υποδυθεί τον Γουίλι, κεντρικό χαρακτήρα του έργου.

Οταν τελείωσαν τα γυρίσματα, μου ζητήθηκε από μια τρομοκρατημένη Columbia να υπογράψω αντικομμουνιστική δήλωση προκειμένου να αποφύγουμε τo μένος των ακροδεξιών Aμερικανών που απειλούσαν με διαδηλώσεις έξω από τις εισόδους των κινηματογράφων που θα προβαλλόταν η ταινία. Αρνήθηκα να κάνω οποιαδήποτε δήλωση την οποία θεωρούσα ταπεινωτική. Πίστευα ότι όλα είχαν τελειώσει όταν έμαθα ότι η εταιρεία αποφάσισε να συνοδεύσει το "Θάνατο του Εμποράκου" στις αίθουσες μαζί με μια μικρού μήκους ταινία με τίτλο "H ζωή ενός εμποράκου". Σε αυτό το φιλμ, διάφοροι καθηγητές από το "Cit yCollege School of Business" με διαλέξεις τους εξήραν τη χαρά και την ικανοποίηση που σου προσφέρει η ενασχόληση με τις πωλήσεις. Η αντιπαράθεση των δύο ταινιών έκανε τον Γουίλι να φαίνεται απλώς σαν ηλίθιος. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της σόου μπίζνες ένα μεγάλο στούντιο δεν χρησιμοποίησε τόσα πολλά χρήματα για να αποδείξει ότι ένα φιλμ που έχει γυρίσει είναι άσκοπο και άχρηστο».

Ο γάμος του Αρθουρ Μίλερ με τη Μέριλιν Μονρό, το 1956, δεν πέρασε απαρατήρητος από τα μέλη της επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Ο Γουόλτερς, πρόεδρος της Επιτροπής, φάνηκε μάλιστα πρόθυμος να παραβλέψει την άρνηση του Μίλερ να συνεργαστεί στο κάρφωμα «υπόπτων» με αντάλλαγμα τη φωτογράφισή του μαζί με τη μέλλουσα σύζυγο του συγγραφέα. Η δεύτερη άρνηση του Μίλερ να δεχτεί την προσφορά είχε βέβαια τις συνέπειές της με χρηματικά ποσά που αναγκάστηκε να πληρώσει σε δικηγόρους και σε καταδίκες που αφορούσαν την «αδυναμία» του να συνεργαστεί με το Κογκρέσο.

Ο Μίλερ αναφέρεται επίσης και στην περίπτωση του δικού μας Ηλία Καζάν, και στην έκπληξη που του είχε προκαλέσει η εξομολόγηση του ίδιου του Καζάν όταν του είπε ότι βρισκόταν σε δίλημμα για το αν θα μιλούσε ή όχι στην επιτροπή (ενώ είχε ήδη μιλήσει).

«Ιδρωσα από φόβο όταν το άκουσα και σκέφτηκα ότι αυτός ο σπουδαίος δάσκαλος θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιήσει το όνομά μου σαν εχέγγυο της προσωπικής του αποκατάστασης».

Ο συγγραφέας σημειώνει ακόμα ότι η απόφαση του σκηνοθέτη να μιλήσει στην επιτροπή προκάλεσε τόσο μεγάλο σοκ σε όλους επειδή προερχόταν από έναν από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της Αμερικής. Του προσδίδει κατά μία έννοια και ελαφρυντικά λέγοντας: «Αυτός ο σπουδαίος σκηνοθέτης έμεινε απροστάτευτος από τους επικεφαλής της 20th Centur yFox, που του είχαν ξεκαθαρίσει ότι αν αρνηθεί να κατονομάσει κομμουνιστές συγγραφείς, ηθοποιούς και σκηνοθέτες του, δεν θα του επιτρεπόταν να σκηνοθετήσει άλλη ταινία στο Χόλιγουντ».

Επιμέλεια: Γ.Ε.ΚΑΡΟΥΖΑΚΗΣ