H οικιακή καλλιέργεια μπορεί να φαντάζει ως μια ρομαντική αυταπάτη στη σύγχρονη κοινωνία του καταναλωτισμού. Aλλά στις δύσκολες μέρες του «τροφικού Tσερνομπίλ», πολλοί ζήλεψαν όσους εξασφαλίζουν την τροφή τους με τα ίδια τους τα χέρια.

Οι «γεωργοί» των πολυκατοικιών δεν είναι πλέον κάποιοι γραφικοί τύποι και ο αριθμός τους όλο και μεγαλώνει. H έλλειψη ενός κήπου δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα. Οπου υπάρχει λίγο φως και μερικά τετραγωνικά παραπάνω ελεύθερα, ιδιοκτήτες και ένοικοι φυτεύουν λαχανικά για να μπορούν, όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν, «να ξέρουν τι τρώνε».

Ετσι, ακάλυπτοι χώροι πολυκατοικιών μετατράπηκαν σε μικρά περιβόλια, ενώ στις γλάστρες αρκετών μπαλκονιών λουλούδια αντικαταστάθηκαν με ντοματιές και πιπεριές. Κάποιοι που διαθέτουν περισσότερο χώρο εκτρέφουν πουλερικά ή ακόμη και μεγαλύτερα ζώα.

Xαμηλό κόστος

Παραγωγοί και καταναλωτές μαζί - πιστεύουν ότι τα οφέλη είναι πολλαπλά. Εξηγούν ότι στην περίπτωση των λαχανικών, τόσο το κόστος της αγοράς όσο και της καλλιέργειας είναι χαμηλό, ενώ γνωρίζουν ότι πρόκειται «για αγνά προϊόντα χωρίς φυτοφάρμακα».

Μόνο λίγα μέτρα πιο πέρα από το διαμέρισμά του στο Μαρούσι, ο 74χρονος Σπύρος Πάλλης έχει στήσει ένα ολόκληρο αγρόκτημα.

Eτσι, όπως λέει ο ίδιος, δεν ιδρώνει το αφτί του από τα δελτία ειδήσεων που τον τελευταίο καιρό αποκαλύπτουν και νέες περιπτώσεις μολυσμένων τροφών.

Τα 8 πρόβατα και οι 20 κότες που καθημερινά φροντίζει ο ίδιος μαζί με τον 34χρονο γιο του Κώστα, αρκούν όχι μόνο για να καλύψουν τις ανάγκες της οικογένειάς του, «αλλά για να δώσω και στους γείτονες». Η ημερήσια παραγωγή σε γάλα φτάνει τα δύο κιλά «από τα καλά ζώα», όπως σπεύδει να πει ο κ. Πάλλης.

Ο ίδιος παρασκευάζει τυρί και γιαούρτι και καλλιεργεί σχεδόν όλα τα είδη των λαχανικών, σε τέτοια ποσότητα που δεν χρειάστηκε ποτέ να επισκεφθεί το μανάβη ή τη λαϊκή αγορά της περιοχής.

Παλιός αγρότης, εξηγεί ότι «το γάλα, το τυρί και τα λαχανικά που καλλιεργώ είναι για μένα και την οικογένειά μου. Κρατάω αυτό το χώρο γιατί δεν εμπιστεύομαι αυτά που θα μου πουλήσουν έξω».

Προσθέτει ότι «τον τελευταίο καιρό με επισκέπτονται αρκετές γυναίκες που έχουν μικρά παιδιά. Τρομοκρατημένες απ' αυτά που ακούνε στην τηλεόραση, μου ζητάνε γάλα και αβγά. Εγώ δεν εμπορεύομαι τα προϊόντα μου, ό,τι έχω και ό,τι μπορώ τους δίνω».

Ο κ. Πάλλης είναι θερμός υποστηρικτής της οικολογικής καλλιέργειας. «Από τότε που εκτρέφω ζώα και φυτεύω λαχανικά, δεν χρησιμοποίησα φυτοφάρμακα. Είναι δώρο άδωρο αν χρησιμοποιείς αυτά τα δηλητήρια.

Κάποτε είχα προβλήματα με κάποιες καλλιέργειες. Συμβουλεύτηκα ένα γεωπόνο και μου συνέστησε ένα φυτοφάρμακο. Αυτό όμως ήταν ένα δηλητήριο, όπως τα περισσότερα απ' αυτά.

Η καλλιέργεια των λαχανικών έπαψε να αποτελεί χόμπι κάποιων συνταξιούχων.

Η ανάγκη των καταναλωτών να μάθουν επιτέλους τι βάζουν στο πιάτο τους έστρεψε στην οικιακή καλλιέργεια κατοίκους του πολεοδομικού συγκροτήματος που είναι πολύ νεότεροι σε ηλικία και στις περισσότερες περιπτώσεις πολυάσχολοι.

Η γιατρός Χαρά Γεωργαντά μετέτρεψε τα λίγα τετραγωνικά ακάλυπτου χώρου που υπάρχουν πίσω από την πολυκατοικία όπου μένει, στο Παλιό Φάληρο, σε ένα μικρό περιβόλι: «Μεγάλωσα σε επαρχία κι είμαι άνθρωπος που αγαπάω τη γη.

Εδώ και μια δεκαετία φύτευα κάποια λαχανικά σε σπίτια φίλων που είχαν κήπους.

Μόλις εγκαταστάθηκα σ' αυτό το διαμέρισμα και είδα ότι από την πίσω πλευρά του οικήματος υπάρχει ένας ανοιχτός χώρος, πήρα την άδεια από τους ενοίκους της πολυκατοικίας και τώρα ήδη καλλιεργώ ντομάτες, φασολάκια, μελιτζάνες, κολοκυθάκια, χόρτα, ρόκα, λιόσπορο, μαρούλια κ.ά., από τα οποία τώρα τρώει όλη η πολυκατοικία».

Xωρίς φυτοφάρμακα

Η κ. Γεωργαντά εξηγεί ότι δεν πρόκειται για μια περίπλοκη χρονοβόρα διαδικασία. Yποστηρίζει ότι τα επόμενα χρόνια πολλοί θα στραφούν σ' αυτού του είδους τις καλλιέργειες, καθώς τα λαχανικά και τα φρούτα συνεχώς επιβαρύνονται με φυτοφάρμακα.

«Πιστεύω ότι υπάρχουν πια πολλοί που ανησυχούν γι' αυτά που τρώνε. Από την άλλη πλευρά θεωρώ τραγικό το γεγονός να θέλει ο Ελληνας να φάει ντομάτα μέσα στο χειμώνα, να καταναλώσει κάτι δηλαδή που είναι προϊόν φυτοφαρμάκων και μόνο. Μόνο αν γίνουμε λιγότερο καταναλωτικοί, θα μπορέσουμε να προστατευτούμε απ' όλους αυτούς τους διατροφικούς κινδύνους».

Στην ταράτσα του σπιτιού της, στη Νέα Σμύρνη, η δημοσιογράφος Δέσποινα Αντύπα καλλιεργεί διαφόρων ειδών λαχανικά. Μολονότι πολυάσχολη, εξηγεί ότι εφόσον περάσει η πρώτη περίοδος μετά το φύτεμα, που απαιτεί μεγαλύτερη φροντίδα, από εκεί και πέρα, «ο χρόνος που πρέπει να αφιερώνεις καθημερινά είναι δέκα λεπτά την ημέρα για το πότισμα».

Η ανάγκη για μια καλύτερη ποιότητα διατροφής την ώθησε στην καλλιέργεια λαχανικών. «Γνώριζα εκ των προτέρων, από ανθρώπους του φιλικού μου περιβάλλοντος που είχαν ασχοληθεί με καλλιέργειες λαχανικών και φρούτων, τι είδους χώμα έπρεπε να χρησιμοποιήσω και διάφορες άλλες λεπτομέρειες». «Πέραν τούτου όμως συμβουλές για όλη την καλλιεργητική περίοδο σου δίνουν και οι γεωπόνοι όταν αγοράζεις τους σπόρους. Στα φακελάκια τους υπάρχουν επίσης σαφείς οδηγίες για το τι πρέπει να κάνει ο ενδιαφερόμενος».

Tα ζαρζαβατικά

Ο πολύ μικρός κήπος της Ολυμπίας Καράτση στο Χαλάνδρι είναι κυριολεκτικά περικυκλωμένος από πολυκατοικίες.

Πρόκειται για λίγα τετραγωνικά, τα οποία όμως δεν μένουν ανεκμετάλλευτα.

Καλλιεργεί ντομάτες, μελιτζάνες, κρεμμυδάκια κι άλλα ζαρζαβατικά, τα οποία είναι αρκετά για να καλύψουν τις ανάγκες της οικογένειάς της.

Ο κήπος ανήκει στο γιο της, που είναι ουσιαστικά ο παραγωγός, στον οποίο μαθαίνει, όπως λέει, «τα μυστικά που γνωρίζω, αφού ο κήπος είναι σαν το μωρό παιδί και θέλει κι αυτός τη δική του φροντίδα».

Οπως εξηγεί, κανείς δεν καλλιεργούσε το μικρό κήπο για πολλά χρόνια: «Δυστυχώς, όμως, μ' αυτά που ακούμε καθημερινά, ειδικά το τελευταίο διάστημα, γινόμαστε ολοένα και πιο δύσπιστοι γι' αυτά που τρώμε. Tώρα, μάλιστα, το συζητήσαμε με το γιο μου και θα αγοράσουμε και μερικές κότες. Είμαστε αποφασισμένοι να μην ξαναφάμε κοτόπουλα του εμπορίου».

ΟΓιάννης Πετράκης έχει τη δική του παραγωγή στο Χολαργό. Κρητικός, από το χωριό Γερακιανά, λέει ότι η έλλειψη χρόνου δεν αποτελεί σοβαρή δικαιολογία για κάποιον που θέλει να φυτέψει μερικές ρίζες λαχανικών και υποστηρίζει πως «όταν δούλευα, ασχολιόμουν περισσότερο με την κηπουρική».

Εχει ιδιαίτερη αδυναμία στην καλλιέργεια αμπελιού και με τα σταφύλια του τροφοδοτεί όλη τη γειτονιά. Καλλιεργεί επίσης σχεδόν όλων των ειδών τα ζαρζαβατικά. «Το άρωμα αυτών των λαχανικών δεν μπορείς να το βρεις στις λαϊκές αγορές της Αθήνας».

H αγνή ντομάτα

«Η γεύση της αγνής ντομάτας σε αποζημιώνει για τον κόπο σου», μας λέει η Γιάννα Κιρμάνογλου, που καλλιεργεί λαχανικά στον κήπο της στην Αγία Παρασκευή.

«Ο κόσμος πια είναι πολύ ανήσυχος μ' αυτά που ακούει για τα κρέατα και τα λαχανικά. Ακόμη κι αν δεν το θέλει επηρεάζεται. Από την άλλη πλευρά δεν μπορεί όλ' αυτά να είναι υπερβολές των μέσων ενημέρωσης. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι το πρόβλημα είναι υπαρκτό. Κι αν τελικά δεν μπορεί να μας προστατέψει η πολιτεία, ας καλλιεργήσουμε τα δικά μας λαχανικά, κι όσοι μπορούν ας εκρέψουν τα δικά τους ζώα. Ισως μόνο μ' αυτό τον τρόπο θα είμαστε σίγουροι γι' αυτά που τρώμε».

Οι γεωπόνοι διαπιστώνουν ότι υπάρχει αυξητική τάση στην αγορά σπόρων ή δενδρυλλίων οπωροκηπευτικών.

Γεωπόνος που εργάζεται στο φυτώριο του Γ. Νησιώτη εξηγεί ότι «σιγά σιγά όλο και περισσότερος κόσμος διαφόρων ηλικιών βάζει πέντε-δέκα ντομάτες ή και άλλα λαχανικά, εγκαταλείποντας το ευρωπαϊκό μοντέλο διατροφής που κυριάρχησε από τη δεκαετία του '70 και μετά».

Ο γεωπόνος και ιδιοκτήτης φυτωρίου Διονύσης Λιβιεράτος πιστεύει ότι είναι δικαιολογημένη η ανησυχία του κόσμου. «Πρώτη φορά φέτος με ρώτησαν αν τα υβρίδια είναι μεταλλαγμένα».

Οσο για τις οδηγίες και τις συμβουλές που ζητούν οι πελάτες, επειδή πρόκειται για μια σχετική, απλή διαδικασία, τους δίδονται οι πρώτες οδηγίες για το χώμα που πρέπει να χρησιμοποιήσουν ή και για το κάθε πότε πρέπει να ποτίζουν τα φυτά.

Οι ασθένειες

Από εκεί και πέρα, συμπληρώνει ο κ. Λιβιεράτος, «απευθύνονται σε μας αν στην πορεία παρουσιαστεί κάποια ασθένεια στις καλλιέργειές τους, προκειμένου να μάθουν πώς θα την καταπολεμήσουν. Στην πλειονότητά τους, πάντως, οι πελάτες που καλλιεργούν λαχανικά για δική τους χρήση χρησιμοποιούν ήπιας μορφής φυτοφάρμακα, όπως είναι το θειάφι και οι πυρεθρίνες από εντομοκτόνα».