Του ΝΙΚΟΥ ΡΟΥΜΠΟΥ

Τα σχολικά βιβλία «βλάπτουν σοβαρά» την ειρηνική συμβίωση των λαών στα Βαλκάνια;

Ακούγεται υπερβολικό, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις, σχολικά βιβλία αποδεικνύονται «επικίνδυνα» επειδή ακριβώς μεταδίδουν στρεβλές εικόνες για τους γειτονικούς λαούς. Εικόνες που είναι ικανές να εκθρέψουν μίσος, φανατισμό και εθνικισμό. Να δυναμιτίσουν προσπάθειες και διακρατικές συμφωνίες για συνεργασία μεταξύ των λαών στα ταραγμένα Βαλκάνια και να αναθερμάνουν διχασμούς και αντιπαραθέσεις του παρελθόντος.

«Βάρβαροι», «κατακτητές», «ιμπεριαλιστές» παρουσιάζονται οι Ελληνες σε σχολικά βιβλία της Τουρκίας, «απολίτιστοι» και «σφαγείς» παρουσιάζονται οι Τούρκοι σε ελληνικά σχολικά βιβλία, ενώ στη Σερβία και την Κροατία τα βιβλία έχουν σημαδευτεί από τις πολεμικές συγκρούσεις στη Βοσνία και την αναβίωση της έχθρας.

Tο συνέδριο

Επιστήμονες από 15 χώρες της Bαλκανικής και της Δυτικής Ευρώπης κρούουν τον «κώδωνα κινδύνου» για το «επικίνδυνο» αυτό φαινόμενο και συναντώνται στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο διεθνούς συνεδρίου, από αύριο Παρασκευή μέχρι και την Κυριακή, προκειμένου να παρουσιάσουν στοιχεία ερευνών για τα σχολικά εγχειρίδια κάθε χώρας και να συζητήσουν πώς μπορεί να προωθηθεί ο «αποχρωματισμός» των βιβλίων χωρίς να αλλάξει ή να παραποιηθεί η ιστορία.

Το συνέδριο οργανώνει η Μονάδα Ερευνας Σχολικού Βιβλίου του ΑΠΘ και ο πρόεδρός του και κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής Παναγιώτης Ξωχέλλης επισήμανε σε χθεσινή συνέντευξη Tύπου ότι η έρευνα των σχολικών εγχειριδίων καθίσταται εξαιρετικά σημαντική και ίσως καθοριστική για το μέλλον των Βαλκανίων και της Ευρώπης.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όπως είπε, εμφανίζεται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και παρά τις βελτιώσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια (οι περισσότερες από την πλευρά της Ελλάδας) εξακολουθούν να υπάρχουν εχθρικές αναφορές κυρίως σε βιβλία της Τουρκίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα αναγνωστικά του Δημοτικού η λέξη «εχθρός» είναι σχεδόν ταυτόσημη με τη λέξη «Ελληνας».

Στην Eλλάδα

Ερευνα του 1994 για τα ελληνικά σχολικά βιβλία είχε δείξει ότι από τις αναφορές σε ξένους, μόνο το 8% αυτών ήταν θετικές, το 50% αρνητικές και το 42% ουδέτερες. Το 54, 6% των αναφορών στους Τούρκους ήταν αρνητικές. Tην ίδια περίοδο, το 55, 55% των αναφορών για τους Ελληνες στα τουρκικά βιβλία ταξινομούνται στη λέξη «εχθρός». Σήμερα δεν υπάρχει ανοχή και συμπάθεια για κανένα ξένο στα ελληνικά σχολικά βιβλία, επισημαίνει ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Δημήτρης Καραγεωργίου.

Επίσης έρευνα που έκαναν ο Ανδρέας Ανδρέου, η Αδελαΐς Ισμυρλιάδου και η Δέσποινα Λουκίδου στα βιβλία ιστορίας της Ελλάδας, της Τουρκίας της Αλβανίας, της Βουλγαρίας και της FYRΟM έδειξε ότι το 23% των αναφορών στους άλλους βαλκανικούς λαούς είναι αρνητικές, το 73% ουδέτερες και μόνο το 3% θετικές.

Στα ελληνικά σχολικά βιβλία έχουν αφαιρεθεί οι αρνητικές αναφορές για τους Βούλγαρους, ενώ στα βιβλία της FYRΟM δεν υπάρχουν επικριτικά στοιχεία για τους Ελληνες.