ΓΙΑΝΝΗ ΑΓΓΕΛΗ

Στο μάτι του ρωσικού «κυκλώνα» βρέθηκε χθες, με μια μέρα καθυστέρηση σε σχέση με τις ξένες αγορές, το Χρηματιστήριο της Αθήνας. Η πτώση στη Σοφοκλέους ήταν οδυνηρή, κυρίως για τους μικροεπενδυτές, φθάνοντας στο -7,7%, που αποτελεί και αρνητικό ρεκόρ όλων των εποχών.

Η χθεσινή εξέλιξη των ξένων χρηματαγορών-με κυρίαρχο στοιχείο το «κραχ» στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, όπου ο δείκτης Dow Jones έπεσε 4,19%, σημειώνοντας την τρίτη μεγαλύτερη πτώση στην Iστορία του- προδιαγράφει νέες πιέσεις και στην οδό Σοφοκλέους, αν και τίποτε, πλέον, δεν μπορεί να είναι προβλέψιμο σε ό,τι αφορά την έκταση και το βάθος των συνεπειών από την κρίση. Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα εστιάζεται, ήδη, στην αγορά ομολόγων, όπως παραδέχονται κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδος. Τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η μεγάλη πτώση στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης αναμένεται να επηρεάσουν, πλέον, και τις μέχρι χθες επιλογές τακτικής της κυβέρνησης και της Tράπεζας της Ελλάδος.

Kάλυψη ζημιών

Οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές επί δύο συνεχείς ημέρες ρευστοποίησαν τεράστιους «όγκους» δραχμικών ομολόγων, μετατρέποντάς τα σε συνάλλαγμα, το οποίο στη συνέχεια κατευθύνθηκε στα ταμεία μεγάλων Αμοιβαίων Κεφαλαίων, που βρέθηκαν με τεράστια ταμειακά ελλείμματα, εξαιτίας της κρίσης στο ρούβλι.

Ο νέος κύκλος πιέσεων που αναμένεται να μεταφέρει και στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια η νέα μεγάλη πτώση του δείκτη Dow Jones εκτιμάται ότι ενδέχεται να δημιουργήσει ένα νέο κύμα ρευστοποιήσεων από ξένους επενδυτές στην ελληνική αγορά, τόσο τη χρηματιστηριακή όσο και την αγορά ομολόγων.

Aνακύκλωση κρίσεων

Χθες, πάντως, και με ανοιχτό -όπως παραδέχθηκε- το ενδεχόμενο «ανακύκλωσης των κρίσεων», ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Γιάννος Παπαντωνίου, σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει επενδυτές και αποταμιευτικό κοινό, ανέλυσε τις βασικές συνιστώσες της κρίσης και τις προθέσεις της κυβέρνησης για την αντιμετώπισή της.

«Στο βαθμό που η ρωσική κυβέρνηση δεν αντιμετωπίζει τα προβλήματα της οικονομικής και διαρθρωτικής της πολιτικής, η διεθνής οικονομική κρίση θα εξακολουθήσει», επισήμανε ο υπουργός και αναφέρθηκε στις προσπάθειες, αλλά και τις προϋποθέσεις, για την οικονομική στήριξη της ρωσικής κυβέρνησης από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. «Οποιαδήποτε βοήθεια προς τη ρωσική κυβέρνηση θα έχει πραγματικό περιεχόμενο και αποτέλεσμα μόνο στο μέτρο που η κυβέρνηση προχωρήσει στις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αλλιώς, θα είναι χρήματα ριγμένα σε ένα πιθάρι χωρίς πάτο», τόνισε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας.

Πάντως, υπογράμμισε ότι η ελληνική οικονομία δεν έχει άμεση σχέση με τις αιτίες της διεθνούς οικονομικής κρίσης, καθώς διαθέτει το μεγάλο πλεονέκτημα ελληνικές τράπεζες και μεγάλοι οργανισμοί να μην έχουν εκτεθεί σε συναλλαγές με τη ρωσική ή τις ασιατικές οικονομίες. Θα ήταν, όμως, παράδοξο η Ελλάδα, ως εταίρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης και υποψήφιο μέλος της ΟΝΕ να παραμείνει αμέτοχη στις αρνητικές εξελίξεις, μη δεχόμενη τις έμμεσες, έστω, συνέπειες της κρίσης.

Γενική ρευστοποίηση

Εντοπίζοντας τις αιτίες που δημιουργούν αναταραχή στην ελληνική αγορά, είπε ότι «δεν υπάρχει κρίση στη δραχμή, όπως στις προηγούμενες διεθνείς νομισματικές κρίσεις, αλλά ρευστοποίηση περιουσιακών στοιχείων των μεγάλων διεθνών επενδυτών στην αγορά ομολόγων»,οι οποίες δημιουργούν δευτερογενώς τις πιέσεις στη δραχμή. Οι επενδυτές αυτοί, που είχαν εμπιστευθεί τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας επενδύοντας σε ομόλογα και χρηματιστηριακούς τίτλους, ρευστοποιούν, τώρα, όχι μόνον τα ελληνικά ομόλογα αλλά και ομόλογα άλλων κρατών (γερμανικά, σουηδικά, κ.ά.), σε μια προσπάθεια ανάκτησης των μεγάλων ζημιών που υπέστησαν στη Μόσχα, το Τόκιο και τις αγορές της Ανατολής.

Κατά τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας, «η Ελλάδα πληρώνει, ουσιαστικά, το τίμημα της οικονομικής της επιτυχίας, στο μέτρο που οι επιπτώσεις που την αφορούν συνδέονται με την πορεία των δυτικών οικονομιών».

Στη βάση των εκτιμήσεων αυτών, η Τράπεζα της Ελλάδος επρόκειτο σήμερα να προσφέρει ρευστότητα στην «ασφυκτιούσα» αγορά ομολόγων με swap (δηλ. πράξη αγοράς και επαναγοράς) ενός μήνα, με επιτόκιο 14%.

Οπως διευκρίνισε στην «Ε» ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Λουκάς Παπαδήμος, πίσω από τις πιέσεις των τελευταίων ημερών στην δραχμή βρίσκεται η κρίση στην αγορά ομολόγων. Στις προθέσεις της Τ.τ.Ε. είναι, όπως επιβεβαιώνουν ανώτατα διοικητικά στελέχη της τράπεζας, -ακόμη και αν η συγκυρία χειροτερέψει- να παρέχεται η απαιτούμενη ρευστότητα με επιτόκια όχι υψηλά. Εκτίμηση της Τράπεζας της Ελλάδος ήταν χθες το απόγευμα ότι η πίεση για ρευστότητα στην αγορά θα συνεχιζόταν και πρόθεσή της είναι να παρεμβαίνει συνεχώς, με όλα τα πρόσφορα μέσα, για την εκτόνωσή της.

Βεβαίως, πρέπει να σημειωθεί ότι οι συγκεκριμένες τακτικές επιλογές της κυβέρνησης και της ΤτΕ πιθανώς να αναθεωρηθούν, εάν, μετά τις χθεσινές εξελίξεις στην Νέα Υόρκη, οι πιέσεις στην αγορά ομολόγων μεταφερθούν, με άμεσο πλέον τρόπο, και στην αγορά συναλλάγματος.

Το τρέχον 24ωρο θα αποδειχθεί εξαιρετικά κρίσιμο, όχι μόνο για την ελληνική χρηματαγορά και το Xρηματιστήριο, αλλά πολύ περισσότερο για τις ευρωπαϊκές αγορές, οι οποίες θα απορροφήσουν τους τριγμούς που έρχονται τόσο από τη Μόσχα, κατά τις προηγούμενες ημέρες, όσο και από τη Νέα Υόρκη, χθες. Αν η χθεσινή μεγάλη πτώση στο χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης οδηγήσει και σε ανοδικές τάσεις τα επιτόκια δολαρίου, τότε οι επιπτώσεις στο διεθνές νομισματικό σύστημα θα είναι άμεσες και πολύ οδυνηρότερες σε σχέση με ό,τι έχει μεσολαβήσει μέχρι σήμερα.

Mε πολλά ερωτηματικά αλλά και προσδοκίες για κάποιο φως στον ορίζοντα άνοιξαν σήμερα οι εγχώριες αγορές ομολόγων και συναλλάγματος. Mετά τη χθεσινή ουσιαστική διακοπή των διαπραγματεύσεων στα ελληνικά ομόλογα και την απόσυρση των προσφορών για τιμές πώλησης και αγοράς από τις οθόνες των τερματικών σε όλες σχεδόν τις τράπεζες, η σημερινή ημέρα αναμένεται να αποδειχθεί ιδιαίτερα κρίσιμη.

Aπό την πλευρά του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης μέχρι αργά χθες το απόγευμα είχαν διαμορφωθεί προσδοκίες για μια σχετική βελτίωση η οποία όμως δεν θα ξεπερνούσε τα όρια μιας «ελεγχόμενης πίεσης». Οι προσδοκίες αυτές στηρίζονταν αφενός στους χειρισμούς της Tράπεζας της Eλλάδος και αφετέρου στη διαφαινόμενη μείωση του όγκου ρευστοποιήσεων των δραχμικών ομολόγων από τους ξένους θεσμικούς.

Στελέχη της Tράπεζας της Eλλάδος -η οποία και σήμερα θα ακολουθήσει πολιτική στήριξης της αγοράς παρέχοντας ρευστότητα μέσω ενός swap ομολόγων με επιτόκιο 14% για ένα μήνα, εκτιμούν ότι η κρίση με κέντρο τη Pωσία θα κρατήσει αρκετά καθώς συναρτάται με τον πολιτικό της χαρακτήρα και την αδυναμία να συσταθούν ισχυροί θεσμοί καπιταλιστικής αγοράς στη χώρα αυτή.

Οταν «ρεφάρουν»

Παρ' όλα αυτά, όπως επισημαίνουν, σε μεγάλο βαθμό οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές έχουν «αποσυρθεί» και έχουν αρχίσει να καλύπτουν μέρος των ζημιών τους επιταχύνοντας παράλληλα τη διαφοροποίηση των χαρτοφυλακίων τους.

Σ' αυτές τις κινήσεις άλλωστε οφείλεται η εκδήλωση πιέσεων, μετά τις χώρες της Σκανδιναβίας, και στην Iταλία ή την Iσπανία. Σύμφωνα πάντα με την λογική των εκτιμήσεων αυτών, η εκτόνωση ή μη της πίεσης στην ελληνική αγορά ομολόγων συναρτάται με τη σχετική κάλυψη των ζημιών των μεγάλων θεσμικών στις άλλες αγορές.

Πάντως ανώτατο διοικητικό στέλεχος της Tράπεζας της Eλλάδος (TτE) δήλωνε την επιφύλαξή του για τα επόμενα εικοσιτετράωρα επισημαίνοντας ότι οι εκτιμήσεις για εκτόνωση της κρίσης για τους παραπάνω λόγους δεν είναι δεδομένη.

Παρέμειναν στη δραχμή

H συγκρατημένα πάντως θετική προσδοκία που εκφράζεται από στελέχη της TτE στηρίζεται επίσης και στη διαπίστωση ότι ένα μέρος των ρευστοποιήσεων ομολόγων δεν «έφυγαν» με τη μετατροπή τους σε συνάλλαγμα, αλλά παρέμειναν στο χώρο της δραχμής εν αναμονή νέων προσανατολισμών της αγοράς.

Στο πλαίσιο αυτό η πίεση της δραχμής φαίνεται ότι περιορίστηκε και μετά το fixing στα επίπεδα των 173-173,20 δρχ./μάρκο. Συνολικά πάντως οι χθεσινές εκροές έμειναν στα 180 εκ. μάρκα, 90 εκ. δολ. και 50 εκ. ECU. Σε σχετική ερώτηση της «E» ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού T. Γιαννίτσης διατύπωσε την εκτίμηση ότι διαμορφώνονται βάσιμες προσδοκίες για μια «ελεγχόμενη» κατάσταση τις επόμενες ημέρες.

Σε καλύτερη θέση

Συγκεκριμένα ο κ. Γιαννίτσης επισήμανε ότι η θέση της ελληνικής οικονομίας είναι ισχυρότερη από εκείνη στην οποία είχε βρεθεί πριν από την ένταξή της στο ERM και αυτό λαμβάνεται υπ' όψιν από τις αγορές. Οπωσδήποτε όμως, όπως παραδέχεται, ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού αυτό δεν σημαίνει ότι ανήκει στην ίδια κατηγορία με τις οικονομίες των οποίων τα νομίσματα έχουν ήδη ενταχθεί στην ζώνη του ευρώ, παρά το ότι έχει οπωσδήποτε ξεφύγει από τη ζώνη των «αναδυόμενων αγορών».

«Tα όσα μεσολάβησαν τους τελευταίους μήνες», τονίζει ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού, τόσο η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μετά την υποτίμηση, η ιδιωτικοποίηση των δύο τραπεζών, η σαφής πολιτική βούληση της κυβέρνησης να προχωρήσει το πρόγραμμα διαρθρωτικών πολιτικών «όσο και οι ομαλές και θετικές εξελίξεις που ακολούθησαν την ένταξη της δραχμής στο ERM, όπως η συγκράτηση της εισοδηματικής πολιτικής, η δημοσιονομική πολιτική, είναι παράγοντες που ενισχύουν την ανθεκτικότητα και τις αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, κάτι που δεν παραβλέπεται από τους διεθνείς επενδυτές...».

Παράγοντες της αγοράς πάντως χθες, μετά τη διακοπή των διαπραγματεύσεων στην αγορά ομολόγων, ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί για την «επόμενη ημέρα».

Παροχή ρευστότητας

«H αγορά ομολόγων τελεί υπό κατάρρευση» επιμένουν, ενώ παράλληλα στρέφουν την προσοχή -και τις προσδοκίες τους- στην πολύ προσεκτική συμπεριφορά της Tράπεζας της Eλλάδος. Συγκεκριμένα επισημαίνεται με ανακούφιση από στελέχη της αγοράς η επιλογή της TτE να παράσχει ρευστότητα και να αποφεύγει κάθε σπασμωδική κίνηση που θα λειτουργούσε αποσταθεροποιητικά.

Παρ' όλα αυτά, όπως δήλωσε χθες στην «E» ο Xριστόφορος Σαρδελής από την Bank of Amerika, η αγορά βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης παρά τη στήριξη από την Tράπεζα της Eλλάδος. Xαρακτηριστικό της εικόνας που διαμορφώνεται με τα ελληνικά ομόλογα είναι ότι τα δεκαετή ομόλογα, τα οποία πριν από την κρίση βρίσκονταν στα επίπεδα του 7,4%, τώρα έχουν ξεπεράσει το 8,8%. Σε κάθε περίπτωση πάντως η σημερινή ημέρα αναμένεται να είναι καθοριστική «για τη διάσωση ή μη της αγοράς ομολόγων», όπως τόνιζε χθες στέλεχος της τραπεζικής αγοράς