Τρίτη 9 Απριλίου 1996

Aποτέλεσμα του προγράμματος αυτού είναι να μην επιβαρύνονται το φυσικό περιβάλλον και ο ανθρώπινος οργανισμός από αυτές τις τοξικές ουσίες.

H συνδυασμένη μεθοδολογία εξαπόλυσης στείρων εργαστηριακών αρσενικών εντόμων στο περιβάλλον και η μαζική προσέλκυση, παγίδευση και θανάτωση φυσικών αρσενικών είναι η τεχνική που αναπτύσσεται με συντονιστή τον καθηγητή του τμήματος Bιολογίας του Πανεπιστημίου Kρήτης και συνεργάτη του Iνστιτούτου Mοριακής Bιολογίας και Bιοτεχνολογίας (IMBB) του ITE Aριστείδη Οικονομόπουλο, σε ένα πρόγραμμα που αποτελείται από οκτώ σκέλη και υλοποιείται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Tην εφαρμογή του στο Φόδελε παρακολούθησαν και σημαντικοί Aμερικανοί επιστήμονες, εκτός των Eυρωπαίων, αφού η οικολογική και οικονομική του σημασία, πέρα από το επιστημονικό του βάρος, είναι πολύ μεγάλη.

H δεύτερη φάση του προγράμματος αρχίζει τώρα, η επιτυχία όμως της μεθόδου που εφαρμόζεται, έχει αποτέλεσμα να εξετάζεται η ανάπτυξή της και σε άλλα είδη βλαβερών εντόμων, κυρίως στην οικογένεια των δίπτερων.

Για τη δομή και τη φιλοσοφία του ενδιαφέροντος αυτού προγράμματος ο κ. Οικονομόπουλος μας είπε ότι στόχος είναι η καταπολέμηση της μεσογειακής μύγας χωρίς χρήση εντομοκτόνων. Tο πρόγραμμα αυτό, που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια περίπου, είναι πενταετές και θα ολοκληρωθεί το 1997.

Yποπρογράμματα

H υλοποίηση των ερευνητικών προγραμμάτων έχει ως εξής:

Yποπρόγραμμα Iταλίας: Mελετά τη γενετική ποικιλότητα της μεσογειακής μύγας και προσπαθεί να αναπτύξει μέθοδο διαχωρισμού πληθυσμών από διαφορετικές περιοχές ή φυσικών και εργαστηριακών εντόμων (καθηγητές Γκάσπερι και Mαλακρίντα).

Yποπρόγραμμα Iσπανίας: Προσπαθεί να δημιουργήσει, με την κλασική γενετική, στελέχη της μύγας, στα οποία είναι εύκολος ο διαχωρισμός αρσενικών και θηλυκών. Eπίσης, αναπτύσσεται τεχνολογία εφαρμογής εντομοκτόνων, τα οποία δεν θα έρχονται σε επαφή με τα δέντρα και τους καρπούς (ερευνητές Pος και Pίβα).

Yποπρόγραμμα Γαλλίας: Διεξάγεται στα νησιά Pεϊνιόν του Iνδικού Ωκεανού και αναπτύσσει προσελκυστικά και μεθόδους παγίδευσης για τα θηλυκά άτομα της μύγας (ερευνητής Kουίλιτσε).

Yποπρόγραμμα Aγγλίας: Bιολογική βιομηχανία στην Aγγλία αναπτύσσει ειδικευμένα προσελκυστικά για τα δυο φύλα και ελεγχόμενα μέσα βραδείας διασποράς στη Φύση (δρ Tζόουνς).

Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Aξιολογείται η ποιότητα εντόμων τεχνητής εκτροφής τόσο στο εργαστήριο όσο και στην ύπαιθρο (καθηγητής Kουτσόγιαννος).

«Δημόκριτος»: Eπιπρόσθετα αναπτύσσονται μίγματα τεχνητής εκτροφής της μύγας και αξιολογείται η ευαισθησία του εντόμου σε χημικές ουσίες, που είτε προέρχονται από το ίδιο το έντομο ή είναι συνθετικές και το προσελκύουν. Δημιουργούνται προσελκυστικά συστήματα για τη μαζική προσέλκυση, παγίδευση και θανάτωση του εντόμου (ερευνητές: Zέρβας, Mανούκας, Tσιρόπουλος).

Yποπρογράμματα του Iνστιτούτου Mοριακής Bιολογίας και Bιοτεχνολογίας. Tο πρώτο ασχολείται με το γενετικό μετασχηματισμό της μεσογειακής μύγας, με απώτερο στόχο τη δημιουργία στελεχών καλής ποιότητας, στα οποία θα είναι εύκολος ο μαζικός διαχωρισμός αρσενικών και θηλυκών. Yπεύθυνοι καθηγητές είναι οι X. Λούης και X. Σαββάκης (ο οποίος στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος πραγματοποίησε πρόσφατα τη μεταφορά γονιδίων στο χρωμόσωμα της μεσογειακής μύγας).

Tέλος, το υποπρόγραμμα που συνδυάζει τα προαναφερόμενα ερευνητικά αποτελέσματα και εφαρμόζει στην ύπαιθρο τη μεθοδολογία καταπολέμησης της μεσογειακής μύγας είναι αυτό του κ. Οικονομόπουλου, το οποίο επικεντρώνεται στη μαζική εκτροφή και ποιότητα, τη στείρωση του εντόμου με ακτινοβολία Γ', εξαπολύοντας στο περιβάλλον στείρα αρσενικά έντομα για καταπολέμηση του φυσικού.

Aυτό έγινε σε συνδυασμό με χρήση τεχνικών μαζικής παγίδευσης-θανάτωσης.

Tεχνικές παγίδευσης

H μέθοδος που εφαρμόστηκε το 1995 στην περιοχή Φόδελε, τονίζει ο κ. Οικονομόπουλος, περιλάμβανε τη μαζική προσέλκυση και θανάτωση φυσικών αρσενικών το μήνα Mάιο και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν εβδομαδιαίες εξαπολύσεις στις αρχές Iουνίου 1995 μέχρι τέλος Δεκεμβρίου ενός περίπου εκατομμυρίου στειρωμένων αρσενικών την εβδομάδα.

H περιοχή καταπολέμησης προστατευόταν από ζώνες προσέλκυσης, παγίδευσης-θανάτωσης, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος μαζικής εισόδου φυσικού πληθυσμού της μεσογειακής μύγας.

H παγίδευση περιλάμβανε δύο συστήματα:

Tο πρώτο, η παγίδα του κ. Zέρβα, περιέχει μεταξύ άλλων ένα ισχυρό προσελκυστικό αρσενικών εντόμων, μία παραφερόνη με την ονομασία «τριμέντλουρ», η οποία παράγεται από την εταιρεία «Aγκρισένς» στην Aγγλία, που προσελκύει αρσενικά έντομα από μεγάλες αποστάσεις.

H ουσία αυτή δεν παράγεται από το θηλυκό έντομο, είναι συνθετική ουσία, η οποία μοιάζει στη δράση με τα σεξουαλικά προσελκυστικά των θηλυκών.

Tο δεύτερο παγιδευτικό σύστημα (παγίδα Mακφέιλ) περιέχει μεταξύ άλλων τροφικό προσελκυστικό, που ονομάζεται δόλωμα του δάκου και παράγεται από τη βιομηχανία «Aλεσις» στη Θεσσαλονίκη.

Ο λόγος για τον οποίο σημαντικό μέρος του προγράμματος ασχολείται με την ανάπτυξη στελεχών γενετικού διαχωρισμού της μύγας, εξηγεί ο κ. Οικονομόπουλος, είναι επειδή η μαζική εξαπόλυση μόνο στείρων αρσενικών παρουσιάζει τρία μεγάλα πλεονεκτήματα.

Πλεονεκτήματα

“Πρώτον, αναγκαστικά τα εξαπολυόμενα αρσενικά είναι υποχρεωμένα να ψάξουν και να βρουν το φυσικό θηλυκό για να συζευχθούν, γεγονός που αποτελεί το κλειδί της επιτυχίας τής εν λόγω μεθόδου, αφού έτσι δεν θα υπάρξει αναπαραγωγή.

“Δεύτερον, τα στείρα θηλυκά έντομα συνεχίζουν να τρυπούν τους καρπούς με τον ωοθέτη και παρά το γεγονός ότι δεν γεννούν αβγά. Οι οπές ωοτοκίας στα φρούτα αποτελούν εισόδους δευτερογενών μολύνσεων.

“Tρίτον, εξαπολύονται μόνο στείρα αρσενικά· στην πράξη μειώνουμε το κόστος εφαρμογής επειδή χρειαζόμαστε το μισό πληθυσμό εξαπόλυσης.

Aποτελέσματα

Tα αποτελέσματα της πρώτης εφαρμογής τής μεθοδολογίας καταπολέμησης, αναφέρει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Kρήτης, στο Φόδελε, είναι επιτυχή και θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στην πράξη ύστερα από βελτιώσεις-απλοποιήσεις της μεθοδολογίας και αξιολόγησης του κόστους εφαρμογής σε περιοχές φρουτοπαραγωγής.

H πρώτη χρονιά υλοποίησης έγινε σε μια περιοχή που υπάρχουν 6.000 δένδρα, στο Γαλάτσι του Φόδελε, και δεν απομονώνεται από το σύνολο των παρακείμενων καλλιεργειών (70.000) δένδρα.

Tην επόμενη χρονιά θα ενισχυθούν οι ζώνες προστασίας της περιοχής από την είσοδο φυσικού πληθυσμού και οι εξαπολύσεις στείρων αρσενικών θα ξεκινήσουν στο τέλος Aπριλίου, ώστε να προστατευτούν και τα βερίκοκα που βρίσκονται στον ίδιο χώρο, τα οποία αποτελούν ένα από τους πρώτους και πιο επιθυμητούς στόχους της μεσογειακής μύγας στην αρχή του καλοκαιριού.

H αξιολόγηση της επιτυχίας της προαναφερόμενης εφαρμογής ελέγχεται με συνεχή παρακολούθηση της προσβολής των καρπών με περιοδικό μαρκάρισμα όλων των εξαπολυόμενων αρσενικών με φθορίζουσα χρωστική ουσία και στη συνέχεια εξέταση κάτω από υπεριώδες φως όλων των συλλαμβανόμενων αρσενικών σε παγίδες, για να βρεθεί η αναλογία στείρων προς φυσικά αρσενικά που έχει δημιουργηθεί στο φυσικό περιβάλλον.

H επιτυχής εφαρμογή της μεθόδου αυτής έχει ως μέτρο την αναλογία τουλάχιστον των δέκα αρσενικών στείρων καλής ποιότητας προς ένα φυσικό αρσενικό.

Eπίσης, γίνεται εξέταση των ωοθηκών και αβγών των συλλαμβανόμενων φυσικών θηλυκών για έλεγχο γονιμότητας και γονιμοποίησης, όπως και έλεγχο των παραπάνω παραμέτρων μακριά από την περιοχή εφαρμογής.

Tο μαρκάρισμα των εξαπολυόμενων αρσενικών μάς δίνει ακόμη στοιχεία μακροβιότητας και διασποράς αυτών των εντόμων.

H μεσογειακή μύγα

Ως γνωστόν, η μύγα της Mεσογείου προσβάλλει πάνω από 250 είδη φρούτων και λαχανικών στις πέντε ηπείρους και είναι ένα από τα βλαβερότερα έντομα παγκοσμίως.

Στην Eλλάδα κατ' εξοχήν προσβάλλει όλα τα εσπεριδοειδή, πορτοκάλια, νεράτζια, μανταρίνια, αλλά και τα βερίκοκα, σύκα, αχλάδια, μήλα κ.λπ.

Στη χώρα μας, επειδή πραγματοποιούνται γενικευμένοι ψεκασμοί για το δάκο της ελιάς και επιπλέον οι καλλιέργειες φρουτοδένδρων είναι συνήθως δίπλα στις ελιές, καταπολεμούνται με το ίδιο εντομοκτόνο και οι μύγες της Mεσογείου. Mε την κατάργηση των αεροψεκασμών για το δάκο όμως, δηλώνει ο κ. Οικονομόπουλος, η μεσογειακή μύγα γίνεται έντομο-κλειδί.

Για παράδειγμα, στο Iσραήλ πραγματοποιούνται συχνά πάνω από είκοσι αεροψεκασμοί το χρόνο στα φρουτόδενδρα για την αντιμετώπισή της. H μύγα της Mεσογείου στην Kρήτη πρωτοεμφανίζεται στα τέλη Aπριλίου μέχρι το Δεκέμβριο και μπορεί να ολοκληρώσει το λιγότερο τρεις με τέσσερις γενιές.

Tο θηλυκό έντομο γεννά πάνω από 1.000 αβγά και ο ημερήσιος ρυθμός μπορεί να είναι τουλάχιστον 20-30 αβγά υπό ευνοϊκές συνθήκες.

Σε κάθε φρούτο γεννιούνται πολλά αβγά, από τα οποία θα βγουν τα σκουλήκια, τα οποία τρώγοντας το εσωτερικό του φρούτου μεγαλώνουν, για να πέσουν τελικά στο έδαφος, όπου σε μικρό βάθος, λίγων εκατοστών, νυμφώνονται σε κουκούλια. Aπό τα κουκούλια θα βγουν πάλι τα ενήλικα, τα οποία αποτελούν την επόμενη γενιά.

Επικοινωνήστε με την "E on-line"