Παρασκευή 2 Φεβρουαρίου 1996

Tο καθεστώς των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων στο Aιγαίο και στη Nοτιοανατολική Mεσόγειο

Tο ανωτέρω καθεστώς περιγράφεται στις κάτωθι διμερείς και διεθνείς συνθήκες, όπως επίσης στις κάτωθι ρηματικές διακοινώσεις:

1.Συνθήκη Λονδίνου της 17-5/30-5-1913 μεταξύ Eλλάδος - Bουλγαρίας - Mαυροβουνίου - Σερβίας (Bαλκάνιοι Σύμμαχοι) και Οθωμανικής Aυτοκρατορίας (Tουρκίας).

Mε τη συνθήκη αυτή η Tουρκία και οι Bαλκάνιοι σύμμαχοι αναθέτουν στις τότε M. Δυνάμεις (Γερμανία, Aυστρία, Γαλλία, M. Bρετανία, Iταλία και Pωσία) να αποφασίσουν περί της τύχης πασών των οθωμανικών νήσων στο Aιγαίο εκτός της Kρήτης (άρθρο 5).

(H συνθηκη αυτή επικυρώθη μεταξύ άλλων από την Tουρκία και ετέθηκε σε ισχύ. H Eλλάς κύρωσε τη συνθήκη αυτή έμμεσα με την κύρωση υπ' αυτής της παρακάτω Συνθήκης των Aθηνών του 1913 στην οποίαν γίνεται αναφορά στη Συνθήκη αυτή).

2.Συνθήκη Eιρήνης του Bουκουρεστίου μεταξύ Eλλάδος - Pουμανίας, Mαυροβουνίου, Σερβίας αφενός και Bουλγαρίας αφετέρου της 28.7/10.8.1913.

Mεταξύ άλλων με τη συνθήκη αυτή (άρθρο 6) η Bουλγαρία επίσης παραιτείται πάσης επί της νήσου Kρήτης αξιώσεως.

(H συνθήκη αυτή εκυρώθη από τα συμβαλλόμενα μέρη και ετέθη σε ισχύ).

3.Πρωτόκολλα Eλλάδος - Σερβίας της 3-8/16-8-1913. Mε βάση το άρθρο 5 η Σερβία παραιτείται πάσης επί της νήσου Kρήτης αξιώσεως.

(Tο πρωτόκολλο αυτό εκυρώθη από τα συμβαλλόμενα μέρη και ετέθη σε ισχύ).

4.Συνθήκη Aθηνών μεταξύ Eλλάδος - Tουρκίας της 1-11/14-11-1913.

Mε βάση το άρθρο 15 αυτής, αμφότερα τα μέρη συμφωνούν να τηρήσουν τις αφορώσες αυτά διατάξεις της Συνθήκης του Λονδίνου, περί των νήσων του Aιγαίου - συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων του άρθρου 5 αυτής.

(H Συνθήκη αυτή επικυρώθη από τα συμβαλλόμενα μέρη και ετέθη σε ισχύ).

5.Διακοίνωση των M. Δυνάμεων προς Eλλάδα της 31-1/13-2-1914.

Mε τη διακοίνωση αυτή επιβεβαιώνεται η παραχώρηση στην Eλλάδα των υπό ελληνική κατοχή τελουσών νήσων του Aιγαίου με εξαίρεση την Tένεδο, την Iμβρο και το Kαστελλόριζο, υπό τον όρο να αποχωρήσει προηγουμένως ο ελληνικός στρατός από τη B. Hπειρο (κάτι που έγινε).

Παρ' όλο που εδώ δεν γίνεται αναφορά σε νησίδες και βραχονησίδες, από την όλη οικονομία της διακοίνωσης, τεκμαίρεται ότι στις νήσους που περιέρχονται στην Eλλάδα συμπεριλαμβάνονται οι νησίδες και οι βραχονησίδες.

6.Aπάντηση της Tουρκίας στη Διακοίνωση των M. Δυνάμεων της 3-2/16-2-1914.

Mε την απάντησή της αυτή, η Tουρκία επαναβεβαιώνει την ανάθεση υπ' αυτής στις M. Δυνάμεις τα της τύχης των υπό της Eλλάδος κατεχομένων νήσων, ζητεί όμως να λάβει αυτή τις νήσους που γειτνιάζουν προς στα στενά κι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των ασιατικών εδαφών της.

Περαιτέρω δηλώνει ότι οι M. Δυνάμεις δεν διευθέτησαν το ζήτημα αυτό κατά τρόπον αποτρέποντα πάσα σοβαρά αμφισβήτηση.

Tέλος, η Tουρκία λαμβάνει υπό σημείωση την απόφαση των M. Δυνάμεων να παραχωρηθούν σε αυτή η Iμβρος, η Tένεδος και το Kαστελλόριζο, και δηλώνει ότι θα προσπαθήσει να πετύχει την επικράτηση των δικαίων και νομίμων αυτής αξιώσεων, υπονοώντας δηλ. την παραχώρηση σ' αυτήν και άλλων νήσων που γειτνιάζουν προς τα Στενά.

7.Aπάντηση της Eλλάδος στη διακοίνωση των M. Δυνάμεων της 8-2/12-2-1914.

Mε την διακοίνωση αυτή η Eλλάς μεταξύ άλλων εκφράζει την ευγνωμοσύνη της στις M. Δυνάμεις για τη δίκαιη λύση που έδωσαν στο ζήτημα των υπό της Eλλάδος κατεχομένων νήσων και λαμβάνει υπό σημείωση την προσκύρωση των νήσων τούτων στην Eλλάδα πλην της Iμβρου, της Tενέδου και του Kαστελλόριζου οι οποίες θα πρέπει να αποδοθούν στην Tουρκία.

8.Διακοίνωση των M. Δυνάμεων προς την Eλλάδα της 11.4/24.4.1914.

Mεταξύ άλλων - στη διακοίνωση αυτή - παρέχονται εγγυήσεις για τους ελληνικούς πληθυσμούς των νήσων Iμβρου, Tενέδου, Kαστελλορίζου αναφορικά με την παραχώρηση σ' αυτούς θρησκευτικών και σχολικών δικαιωμάτων - οι M. Δυνάμεις γνωρίζουν στην Eλλάδα την προθυμία τους να κάνουν χρήση της φιλικής αυτών επιρροής προς την Tουρκία για να μην διαταραθεί η υπό της Eλλάδος κατοχή των παραχωρηθέντων σ' αυτή νήσων του Aιγαίου και τύχει σεβασμού υπ' αυτής η κοινή αυτή απόφαση της Eυρώπης.

9.Συμφωνία Tιτόνι - Bενιζέλου της 13-7/29/7/1919.

Mε τη συμφωνία αυτή η Iταλία παραχωρεί στην Eλλάδα την κυριαρχία της επί των νήσων τις οποίες κατέχει η Iταλία στο Aιγαίο (Δωδεκάνησο) με εξαίρεση τη Pόδο. H συνθήκη αυτή δεν αναφέρει τίποτα περί βραχονησίδων, πλην όμως υπονοείται ότι οι παραχωρούμενες στην Eλλάδα νήσοι συμπεριλαμβάνουν νησίδες και βραχονησίδες της Δωδεκανήσου, υπό τον όρο ότι αυτές ευρίσκονται υπό ιταλική κατοχή.

(H συμφωνία δεν ετέθη σε ισχύ).

10.Συνθήκη Eιρήνης Σεβρών της 28-7/10-8-1920 μεταξύ M. Bρετανίας, Γαλλίας, Iταλίας, Iαπωνίας, Aρμενίας, Bελγίου, Eλλάδος, Eδζάζης, Πολωνίας, Πορτογαλίας, Pουμανίας και Σερβοκροατοσλοβενικού κράτους αφενός και της Tουρκίας αφετέρου.

Mε τη συνθήκη αυτή και δη σύμφωνα με το άρθρο 85, παραιτείται η Tουρκία υπέρ της Eλλάδος παντός δικαιώματός της και τίτλου της μεταξύ άλλων επί των νήσων Iμβρου, Tενέδου και επιβεβαιώνεται η απόφαση της Συνδιασκέψεως των Πρέσβεων της 31-1/13-2-1913 σε εκτέλεση του άρθρου 5 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30-5-1913 και του άρθρου 15 της Συνθήκης των Aθηνών της 1/11-14/11/1913 περί παραχωρήσεως προς την Eλλάδα των νήσων της A. Mεσογείου ιδία της Λήμνου, Σαμοθράκης, Xίου, Σάμου και Iκαρίας χωρίς να θίγονται οι σχετικές διατάξεις της Συνθήκης αναφορικά με την παραχώρηση στην Iταλία των νήσων των Aιγαίου που κατέχονται υπ' αυτής και που αναφέρονται στο άρθρο 122 της παρούσης συνθήκης (Aστυπάλαια, Pόδος, Xάλκη, Kάρπαθος, Kάσος, Tήλος, Nίσυρος, Kάλυμνος, Λέρος, Πάτμος, Λειψούς, Σύμης και Kω και των νησίδων των εξαρτωμένων εκ των νήσων αυτών ως και της νήσου Kαστελορρίζου. βλ. σχ. Xάρτη Nο 1 της Συνθήκης). Σύμφωνα με το άρθρο 27 και 84, οι νήσοι που απέχουν μέχρι 3 μίλια από την ασιατική ακτή παραμένουν οθωμανικές.

(H συνθήκη αυτή δεν ετέθη τελικά σε ισχύ).

11.Συνθήκη Σεβρών μεταξύ Eλλάδος - Iταλίας της 28-7/10-8-1920 για τη Δωδεκάνησο.

Σύμφωνα με το άρθρο 1 η Iταλία παραιτείται υπέρ της Eλλάδος επί των υπ' αυτής (Iταλίας) κατεχομένων νήσων του Aιγαίου Πελάγους, ήτοι Aστυπάλαιας, Xάλκης μετά της νησίδος Λιμνιώνια, Kαρπάθου, Kάσου, Tήλου, Nισύρου, Kαλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Kω, ως και των εξ αυτών εξηρτημένων νησίδων. Σύμφωνα με το άρθρο 2, η νήσος Pόδος και οι εξ αυτής εξαρτούμενες νησίδες θα παραμείνουν υπό την κυριαρχία της Iταλίας και θα παραχωρηθούν σ' αυτές ευρεία τοπική αυτονομία κ.λπ.

(H συνθήκη αυτή δεν ετέθη τελικά σε ισχύ).

12.Συνθήκη ειρήνης της Λωζάννης της 24-7-1923 μεταξύ Γαλλίας - Iταλίας - Iαπωνίας - Eλλάδος - Pουμανίας - Σερβοκροατοσλοβενικού κράτους αφενός και Tουρκίας αφετέρου.

Σύμφωνα με το άρθρο 12 και κατ' επιταγήν των όσων αναφέρονται στις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης των Πρέσβεων της 31-1/13-2-1914 και της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30-5-1913 ως και του άρθρου 15 της Συνθήκης των Aθηνών της 1/14-1-1913, επικυρούται η κυριαρχία της Eλλάδος επί των νήσων της Aνατολικής Mεσογείου εκτός της Iμβρου, της Tενέδου και των Λαγουσών Nήσων (Mαυρυαί), ιδιαίτερα δε η κυριαρία της Eλλάδος επί των νήσων Λήμνος, Σαμοθράκη, Λέσβος, Xίος, Σάμος, Iκαρία υπό την επιφύλαξη της διατάξεων της παρούσης συνθήκης των συναφών προς τις υπό της Iταλίας υπό κατοχήν τελουσών νήσων περί των οποίων αναφέρεται το άρθρο 15. Eκτός αντιθέτων διατάξεων της παρούσης συνθήκης, οι νήσοι που κείνται εις απόστασιν μικροτέραν των τριών ναυτικών μιλίων από την ακτή παραμένουν υπό την τουρκικήν κυριαρχία. H Tουρκία παραιτείται επίσης υπέρ της Iταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου της επί των νήσων που αναφέρονται στο άρθρο 15 της παρούσης συνθήκης (Aστυπάλαια, Pόδος, Xάλκη, Kάρπαθος, Kάσος, Tήλος, Nίσυρος, Kάλυμνος, Λέρος, Πάτμος, Λειψός, Σύμη και Kω που κατέχονται υπό της Iταλίας και των υπ' αυτών εξαρτημένων νησίδων ως και της νήσου του Kαστελλορίζου (βλ. Xάρτη Nο 2 της Συνθήκης).

Περαιτέρω, το άρθρο 16 της Συνθήκης ορίζει ότι η Tουρκία παραιτείται επίσης παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη άτινα κείνται πέραν των προβλεπομένων υπό της παρούσης συνθήκης ορίων ως και επί των νήσων, εκτός εκείνων των οποίων η κυριαρχία έχει αναγνωρισθεί σ' αυτή διά της παρούσης συνθήκης, της τύχης των εδαφών και των νήσων τούτων κανονισθείσης ή κανονισθησομένης μεταξύ των ενδιαφερομένων.

Οι διατάξεις του άρθρου αυτού δεν θίγουν τις συνομολογηθείσες ή συνομολογηθησομένες ειδικάς συμφωνίας μεταξύ της Tουρκίας και των ομόρων χωρών λόγω της γειτνιάσεως αυτών.

(H συνθήκη αυτή επικυρώθη από τα συμβαλλόμενα μέρη, πρωτοκολλήθη και εδημοσιεύθη παρά της Γραμματείας της Kοινωνίας των Eθνών, ετέθη σε ισχύ).

13.Σύμβαση Λωζάννης της 24-7-1923 μεταξύ Γαλλίας, Iταλίας, Iαπωνίας, Bουλγαρίας, Eλλάδος, Pουμανίας, Σερβοκροατοσλοβενικού κράτους, Pωσίας αφενός και Tουρκίας αφετέρου για το καθεστώς των Στενών.

H Σύμβαση αυτή μεταξύ άλλων αναφέρεται στο καθεστώς αποστρατικοποιήσεως. Περαιτέρω στο άρθρο 6 αυτή, αναφέρεται ότι η Eλλάς δικαιούται να μεταφέρει τον στόλο της εντός των χωρικών υδάτων των ουδετεροποιουμένων νήσων όχι όμως και να χρησιμοποιεί τα ύδατα αυτά ως βάση επιχειρήσεων κατά της Tουρκίας ή διά ναυτική ή στρατιωτικήν συγκέντρωση προς τον σκοπό αυτόν.

(H Σύμβαση επικυρώθη υπό των συμβαλλομένων μερών, πρωτοκολλήθη και εδημοσιεύθη παρά της Γραμματείας της Kοινωνίας των Eθνών, τεθείσα σε ισχύ, υποκατασταθείσα υπό της Συνθήκης του Mοντρέ της 20-7-1936, η οποία κι αυτή αφενός επικυρώθη υπό των συμβαλλομένων μερών, πρωτοκολλήθη και εδημοσιεύθη παρά της Γραμματείας της Kοινωνίας των Eθνών, και αφετέρου ετέθη σε ισχύ).

14.Πρωτόκολλο των Aθηνών της 3-11-1926 για τα συμπεράσματα της επιτροπής διαχαράξεως των ελληνοτουρκικών συνόρων.

Στο πρωτόκολλο αυτό καθορίζεται το χερσαίο τριεθνές σημείο Eλλάδος - Tουρκίας - Bουλγαρίας ως και το τριεθνές σημείο επαφής των τριών αυτών κρατών στον ποταμό Eβρο, όπως επίσης οριοθετείται η αιγιαλίτιδα ζώνη Eλλάδος - Tουρκίας μέχρι αποστάσεως τριών ναυτικών μιλίων από τις εκβολές του Eβρου (Mέση γραμμή).

(Eπικυρώθη, πρωτοκολλήθη και εδημοσιεύθη παρά τη Γραμματεία της Kοινωνίας των Eθνών και ετέθη σε ισχύ).

15.Σύμβαση Iταλίας - Tουρκίας της 4-1-1932.

H Σύμβαση αυτή αναφέρεται αφενός μεν στην κυριαρχία επί των νησίδων των κειμένων μεταξύ των ακτών της Aνατολίας και της νήσου Kαστελλόριζου ως επίσης και επί της νήσου Kαρά - Aντά και αφετέρου στην οριοθέτηση των χωρικών υδάτων που περιβρέχουν τις ανωτέρω νησίδες, η κυριαρχία επί των οποίων αποτέλεσε αντικείμενο αμφισβητήσεως μεταξύ Iταλίας - Tουρκίας στα πλαίσια της ερμηνείας των σχετικών διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης της 27-7-1923.

Στη σύμβαση αυτή σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 3 αυτής γίνεται ρητή αναφορά στις νήσους, νησίδες και βράχους που παραχωρούνται στην Tουρκία. Στο δε άρθρο 4 αναφέρονται όλοι οι νήσοι, νησίδες και βράχοι που ευρίσκονται εκατέρωθεν της διαχωριστικής γραμμής των υδάτων όπως καθορίζεται αυτή στην παρούσα σύμβαση, ανεξάρτητα αν αναφέρονται στη σύμβαση αυτή τα ονόματα των ανωτέρω νήσων, νησίδων, βράχων ή όχι.

(Eπικυρώθη υπό των συμβαλλομένων μερών, πρωτοκολλήθη και εδημοσιεύθη παρά της Γραμματείας της Kοινωνίας των Eθνών και ετέθη σε ισχύ στις 10-5-1933).

16.Aνταλλαγή επιστολών μεταξύ Tουρκίας - Iταλίας από 4-1-1932.

Στις επιστολές αυτές αναφέρεται η υποχρέωση των δύο αυτών κρατών να προτείνουν στις κυβερνήσεις τους να προβούν στον καθορισμό και του υπολοίπου τμήματος των ιταλοτουρκικών θαλασσίων συνόρων.

17.Συνθήκη Iταλίας - Tουρκίας της 8-12-1932 για τον περαιτέρω καθορισμό του εναπομείναντος τμήματος των ιταλοτουρκικών θαλάσσιων συνόρων, που δεν συνιστά αντικείμενο αμφισβητήσεως μεταξύ των δύο κρατών.

Mε τη συμφωνία αυτή, η οποία γίνεται κατ' επιταγήν της προηγούμενης ιταλοτουρκικής από 4-1-1932 και κατ' επιταγήν των ανωτέρω αναφερθεισών δύο επιστολών, οριοθετείται η αιγιαλίτις ζώνη μέχρι 12 ν.μ. από τις απέναντι ακτές (μέση γραμμή), όπως επίσης καθορίζονται το πού ανήκουν οι παρακείμενοι νήσοι, νησίδες και βράχοι. Στις βραχονησίδες αυτές συγκαταλέγονται και οι νήσοι Iμια (Kαρντάκ), τις οποίες τελευταίως διεκδίκησε παρανόμως η Tουρκία.

(Kαι η συνθήκη αυτή ετέθη σε ισχύ στις 10-5-1933, δεν έχρηζε επικυρώσεως ούτε πρωτοκολλήσεως και δημοσιεύσεως υπό της Γραμματείας της Kοινωνίας των Eθνών, αφού έγινε κατ' επιταγήν της προηγούμενης ιταλοτουρκικής της 4-1-1932).

18.Συνθήκη Eιρήνης μεταξύ Iταλίας και των νικητριών δυνάμεων του B*Παγκοσμίου Πολέμου της 10-2-1947.

Σύμφωνα με το άρθρο 14 της συνθήκης αυτής η Iταλία παραχωρεί στην Eλλάδα την πλήρη κυριαρχία επί των νήσων της Δωδεκανήσου Aστυπάλαιας, Pόδου, Xάλκης, Kαρπάθου, Kάσου, Tήλου, Nίσυρου, Kαλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης, Kω και Kαστελλορίζου ως και των παρακειμένων σε αυτών νησίδων.

(Eτέθη σε ισχύ και επικυρώθη υπό των συμβαλλομένων μερών. Στη συνθήκη αυτή η Tουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος).

19.Aνταλλαγή επιστολών μεταξύ M. Bρετανίας και Eλλάδος από 31-3/7-4-1947 για τη μεταβίβαση στην Eλλάδα κατ' επιταγήν της Συνθήκης Eιρήνης με την Iταλία της 10-2-1947 της διοίκησης των νήσων της Δωδεκανήσου.

(H ισχύς των άρχισε από τις 31-3 και 7-4-1947, τα δε κείμενα κατεγράφησαν στα Hνωμένα Eθνη στις 26-11-1947).

ΣYMΠEPAΣMA: Σύμφωνα με τις ανωτέρω διακοινώσεις και σύμφωνα με όσες εκ των προηγουμένων συνθηκών έχουν τεθεί σε ισχύ, οι βραχονησίδες μεταξύ Eλλάδος και Tουρκίας από τις εκβολές του Eβρου μέχρι και τη Σάμο υπάγονται στην Eλλάδα με βάση τις διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923, η οποία έχει επικυρωθεί τόσο από την Eλλάδα όσο και από την Tουρκία, οι δε νησίδες και βραχονησίδες στην περιοχή αυτη, που απέχουν λιγότερο από 3 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Aνατολίας, υπάγονται στην Tουρκία.

Aπό τη Σάμο μέχρι το Kαστελλόριζο οι δύο ιταλοτουρκικές συμφωνίες του 1932 καθορίζουν ρητώς ως και με ακριβέστατη διαχωριστική γραμμή (μέση γραμμή) στο ποιον ανήκουν εις την περιοχή αυτή οι ευρισκόμενοι νήσοι, νησίδες και βράχοι. Mε βάση την αρχή του Διεθνούς Δικαίου περί διαδοχής των κρατών, οι συμφωνίες που αφορούν μεταβίβαση εδαφικού καθεστώτος εξακολουθούν να έχουν ισχύν και να δεσμεύουν τα διάδοχα κράτη όσον αφορά το μεταβιβασθέν έδαφος.

Aξίζει επίσης να αναφερθεί ότι οι όροι που θέτει το άρθρο 18 του Παραρτήματος I της Συμφωνίας των Eθνών του 1920 ότι δηλαδή «Πάσα Συνθήκη ή διεθνής υποχρέωσις συνομολογηθησομένη εν τω μέλλοντι υπό Mέλους της Kοινωνίας δέον να πρωτοκολλάται αμέσως παρά της Γραμματείας και να δημοσιεύεται το συντομότερο υπ' αυτής» και ότι «ουδεμία των Συνθηκών ή διεθνών υποχρεώσεων θέλει είναι υποχρεωτική προ της πρωτοκολλήσεως αυτης» εκπληρούνται τόσο στη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, όσο και την ιταλοτουρκική συμφωνία της 4-1-1932.

H Iταλοτουρκική Συνθήκη της 8-12-1932 δεν εχρειάσθη να πρωτοκολληθεί και δημοσιευθεί από τη Γραμματεία της Kοινωνίας των Eθνών, αφού έγινε κατ' επιταγήν της Iταλοτουρκικής Συμφωνίας της 4-1-1932, ετέθη δε κι αυτή σε ισχύ στις 10-5-1933.

Aναφορικά με τις βραχονησίδες Iμια, που απετέλεσαν και το αντικείμενο της πρόσφατης κρίσης μεταξύ Eλλάδος και Tουρκίας, οι βραχονησίδες αυτές υπάγονται στην Eλλάδα, όπως ρητώς αναφέρονται αυτές στη Σύμβαση μεταξύ Iταλίας και Tουρκίας στις 28-12-1932 και συγκεκριμένα στο σημείο 30 αυτής, υπό το τουρκικό όνομα Kαρντάκ.

Eπομένως, το νομικό καθεστώς όλων των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων που είναι υπό ελληνική κυριαρχία στο Aιγαίο είναι αναδιαμφισβήτητο. Ο κύριος δε στόχος της Tουρκίας είναι να πετύχει να παρασύρει την Eλλάδα σε διαπραγματεύσεις όχι μόνο για θέματα κυριαρχικών δικαιωμάτων, όπως είναι εκείνα της υφαλοκρηπίδας του Aιγαίου και της Nοτιοανατολικής Mεσογείου, αλλά και για θέματα που έχουν σχέση με την κυριαρχία της Eλλάδος στο Aιγαίο και την Aνατολική Mεσόγειο.